28 maart 2024

In vogelvlucht; asteroïde (52768) 1998 OR2 en een overzicht van planetaire defensie [update]

[update; vanwege bewolking is de webtv live uitzending van het Virtual Telescope Project uitgesteld naar 29 april 20:30 NL’se tijd] Op het moment dat ik dit schrijf staan wereldwijd (amateur-) telescopen scherp gesteld op asteroïde (52768) 1998 OR2 welke op 29 april a.s. langs de aarde scheert. Deze asteroïde staat als potentieel gevaarlijke asteroïde geregistreerd (PHA). De ruimterots zal om 11:56 NL’se tijd (9:56 UTC) op de 29ste langs de aarde scheren op een afstand van 6,29 miljoen km. Een hemelobject dat dichter dan 7,5 miljoen km de aarde nadert en een absolute helderheidsmagnitude van 22 of meer heeft staat officieel gemeld als potentieel gevaarlijk object (afgekort PHO). Hiervan bestaat het merendeel uit asteroïden, 98%, en een klein deel zijn kometen. Meer hierover later in onderstaand artikel.

Opname 18 april j.l. van (52768) 1998OR2 credits; Arecibo Observatorium Puerto Rico

Overzicht aardscheerders
(On)gevaarlijke aardscheerders zijn er in alle soorten en maten. Dit artikel bevat een kort overzicht
met betrekking tot een mogelijke inslag op aarde, de organisaties die betrokken zijn bij planetaire defensie, en informatie over activiteiten rondom de asteroïde (52768) 1998 OR2 waaronder een online voorstelling van het Virtual Telescope Project vanuit Rome op 28 april a.s. (n.1). Iedere dag wordt onze aarde gebombardeerd met meer dan 100 ton aan stofdeeltjes afkomstig van materiaal dat asteroïden en kometen ooit ‘uitspuwde’. Soms zien we deze deeltjes opbranden zodra ze de aardse atmosfeer binnendringen en de zogenoemde ‘vallende sterren’ creëren. Ongeveer één keer per dag dringt een hemelobject ter grootte van een basketbal de atmosfeer van de aarde binnen en brandt hierin op. Zo’n één keer per jaar dringt een asteroïde ter grootte van een paar vierkante meter door in de aardse atmosfeer, ook deze verbranden voordat ze het aardoppervlak bereiken. Zeer zelden overleven omvangrijke fragmenten het passeren van de aardse atmosfeer, raken het oppervlak en worden meteorieten. Ongeveer om de 2000 jaar slaat er een meteoriet ter grootte van een voetbaldveld op de aarde in, deze brengt, en dat is niet verwonderlijk, de omgeving van de inslag flink wat schade toe. De in de titel genoemde asteroïde (52768) 1998 OR2 die op 29 april a.s. langs scheert is groot, 1,8 bij 4,1 km. maar vormt geen bedreiging voor de aarde.

Verder, zo is er berekend, zijn er iedere paar miljoen jaar inslagen op aarde van hemelobjecten die groot genoeg zijn om aardse beschavingen te bedreigen in hun bestaan of compleet weg te vagen. De Chicxulubkrater is het 180 kilometer brede restant van een enorme inslag die ongeveer 65 miljoen jaar geleden heeft plaatsgevonden. De inslag ervan heeft misschien (mede) geleid tot het einde van het tijdperk der dinosauriërs. Ruimterotsen kleiner dan ongeveer 25 meter zullen hoogstwaarschijnlijk opbranden als ze de atmosfeer van de aarde binnenkomen en weinig of geen schade veroorzaken (een inslag als bij Tsjeljabinsk in 2013, geschatte grootte meteoriet 17 m., komt zo 1 à 2 keer per eeuw voor). Als een aardscheerder groter dan 25 meter maar kleiner dan een kilometer de aarde zou raken, zou dit waarschijnlijk lokale schade aan het impactgebied veroorzaken. Alles groter dan één tot twee kilometer kan wereldwijde effecten hebben. Met een diameter van resp. 7, 4 en 2,1 km zijn bijvoorbeeld potentieel gevaarlijke asteroïden (PHA’s) als (53319) 1999JM8, 4183 Cuno en 4179 Toutatis (n.2 wikipedia lijst 22 PHA’s). Maar, ter vergelijking: asteroïden die de grote  asteroïdengordel tussen Mars en Jupiter bevolken en geen bedreiging vormen voor de aarde, kunnen wel 940 kilometer breed zijn.

NEO’s, PHA’s , Planetaire defensie
Een near-Earth object (NEO) is elk klein hemellichaam in ons zonnestelsel waarvan de baan het object in de buurt van de aarde brengt. Van de NEO’s zijn er zo een 20.000 bekende NEA’s (near-Earth asteroids) en een paar honderd NEC”s (near-Earth comets) en ook rakettrappen kunnen een NEO zijn. Een NEO wordt beschouwd als een PHO (potential hazardous object) als de minimale baanafstand (MOID, minimal orbit intersection distance) ten opzichte van de aarde minder is dan 0,05 AU (7.500.000 km of ong. 19,5 maal de afstand aarde – maan)  en de absolute helderheidsmagnitude meer is dan 22, ongeveer overeenkomend met een diameter boven de 140 meter. De meeste van deze objecten zijn potentieel gevaarlijke asteroïden (PHA’s) en een klein deel bestaat uit kometen. Vanaf januari 2020 zijn er 2044 bekende PHA’s (ongeveer 10% van het totale aantal bekende NEO’s), waarvan er naar schatting 157 groter zijn dan 1 km in diameter.

Organisaties wereldwijd zijn al decennia bezig asteroïden te monitoren, deze te classificeren op grootte, samenstelling, potentieel gevaar voor de aarde enz. Dit in kaart brengen wordt gedaan door o.a. NASA’s Center of Near-Earth Objects (CNEOS) (n.3), een centrum voor baanberekening, monitoring en het categoriseren van near-Earth objecten. NASA/JPL’s Asteroid Watch site heeft een Asteroid Watch Widget geplaatst (een tabel met de aanstaande passages van asteroïden en informatie). Dan is er het Planetary Defense Coordination Office. Het PDCO is een planetaire defensie organisatie binnen de Planetary Science Division van NASA. Haar missie is het leiden van de coördinatie van (inter)nationale reacties op potentiële impactbedreigingen. Verder houdt ESA’s near-Earth Object afdeling zich bezig met monitoring van NEO’s, het Minor Planet Center en ook astronomie websites als EarthSky maken nauwgezet melding van deze hemelobjecten, hun banen en of en wanneer ze een mogelijke bedreiging voor de aarde zouden kunnen vormen.Verschillende astronomische onderzoeksprojecten zoals Lincoln Near-Earth Asteroid Research, Catalina Sky Survey en Pan-STARRS zoeken ook naar NEO’s.

Het klopt dat asteroïde (52768) 1998 OR2 is geclassificeerd als een PHA. Van het lijstje van 22 potentieel gevaarlijke asteroïden die door Wikipedia worden vermeld, is bekend dat ze in de nabije toekomst op een aanvaringsbaan met de aarde staan. De baan van (52768) 1998 OR2 is de komende 200 jaar bekend. De dichtstbijzijnde nadering van de aarde in deze eeuw en tevens de volgende (na 29 april a.s.) van deze asteroïde zal plaatsvinden in 2079, wanneer het object naar ongeveer anderhalf miljoen km afstand van de aarde zal afdalen (nog steeds ongeveer vier keer verder weg dan de maan). De komende flyby in april 2020 is de meest significante nadering van een asteroïde tot 2027, wanneer een andere enorme asteroïde die bekend staat als asteroïde (4953) 1990MU de aarde zal passeren op 12 maal de afstand aarde – maan.

Organisaties als NASA zijn hard bezig om iets te bedenken om het probleem van gevaarlijke aardscheerders op te lossen. Twee voorbeelden zijn de DART en de OSIRIS-REx missie. Met de Dart, Double Asteroid Rederection Test, ruimtesonde wil NASA in 2022 een asteroïde zo hard raken dat deze uit zijn baan zal schieten. Het doel van Dart zal de dubbel asteroïde Didymos betreffen. ESA stuurt een meetsonde genaamd ‘Hera’ achter Dart aan die naar aanleiding van de baanwijziging metingen zal verrichten van Didymos. De Origins, Spectral Interpretation, Resource Identification, Security, Regolith Explorer oftewel OSIRIS-REx heeft een baan rond de asteroïde 101955 Bennu bereikt, zal erop landen en materiaal eraf schrapen om dat terug naar aarde te brengen voor onderzoek. De landing, waarvoor momenteel hard getraind wordt, zal in het najaar van 2020 plaatsvinden.

Naamgeving, raketdelen, mijnen van NEO’s
Kometen zijn vernoemd naar hun ontdekkers, terwijl asteroïden zijn vernoemd naar een grote verscheidenheid aan wetenschappers, geografische locaties en beroemdheden. Asteroïden krijgen ook een nummer, bijvoorbeeld 99942 Apophis.
Na de lancering van Apollo-missies 8, 9, 10, 11 en 12 eind jaren ’60 naar de maan, gingen de bovenste trappen van de lanceerraketten in een baan rond de zon. De banen van deze rakettrappen bevinden zich net binnen de baan van de aarde om de zon. Sommige van deze rakettrappen kunnen worden aangezien voor natuurlijke asteroïden in de buurt van de aarde. Mocht men ontdekken dat ze inderdaad oude raketdelen zijn, dan catalogiseert men ze als zodanig.

Asteroïden zijn divers in samenstelling. Het overgrote deel van de bestudeerde asteroïden bestaat qua samenstelling uit silicaten (steenmeteorieten) en een klein deel uit ijzer en nikkel (ijzernikkelmeteorieten). Ook zijn er combinaties van beide soorten. Omdat deze ruimterotsen uit bruikbare materialen bestaan is het idee ontstaan uit sommige ervan erts te winnen. Onderzoek van meteorieten suggereert dat de gemiddelde asteroïde nabij de aarde een hogere concentratie aan edelmetalen, zoals platina, heeft dan de rijkst bekende ertsen op aarde. Naar het delven van grondstoffen op asteroïden is momenteel veel onderzoek gaande. En ook kometen zijn interessant. Kometen bestaan voor ongeveer 30 procent uit waterijs, dat kan worden opgesplitst in waterstof en zuurstof – een efficiënte vorm van raketbrandstof.

JPL’s Asteroid Watch Widget
The Asteroid Watch Widget (n.4) volgt asteroïden en kometen die relatief dicht bij de aarde zullen komen. De widget (soort programma’tje) toont de datum van de dichtstbijzijnde benadering, de geschatte diameter van het object, de relatieve grootte en de afstand tot de aarde voor elke nadering. Als je op de datum van nadering klikt, wordt een webpagina met details over dat object weergegeven.

Asteroïde (52768) 1998 OR2, Arecibo, Animatie VTP
Astronomie observatoria wereldwijd houden deze dagen de asteroïde (52768) 1998 OR2 extra goed in de gaten daar deze koers zet in de richting van de aarde en een forse afmeting heeft, namelijk 1,8 bij 4,1 km. De aardscheerder zal op 29 april a.s. binnen de 6,29 miljoen km afstand van de aarde passeren. Uit trajectanalyse is gebleken dat de asteroïde niet een direct gevaar voor de aarde zal vormen. Maar hoewel geen directe bedreiging voor de aarde, zo stelt NASA, zegt dat niet alles. Er kunnen namelijk kosmische processen werkzaam zijn die de baan van een asteroïde kunnen beïnvloeden en in het slechtste scenario kan de aardscheerder wel de baan met de aarde kruisen. Daarom staat deze toch op de lijst van PHA’s bij CNEOS.

De foto van dit artikel is een radarbeeld van de (52768) 1998OR2 en dateert van 18 april j.l. (grapjes op Twitter daar het een ‘masker’ lijkt te dragen). De meest nabije nadering van de aarde van (52768) 1998 OR2 zal zijn op 29 april om 11:56 NL’se tijd. Het virtual Telescope Project zal op 28 april a.s. een gratis online uitzending* verzorgen voor de liefhebbers of diegene zonder telescoop. Gianluca Masi verbonden aan het Virtual Telescope Project verkreeg 166 beelden van de asteroïde en maakte een animatie van het beeldmateriaal. De animatie toont de beweging van de asteroïde tegen een achtergrond van sterren. Beeldmateriaal afkomstig van het Elena instrument van het Virtual Telescope Project. De asteroïde is in het midden van het beeld, en bevond zich ten tijde van deze 166 beeldopname’s op ongeveer 12 miljoen km van de aarde, zie animatie EarthSky (n.5). Bronnen: NASA / EarthSky / Planetary defense / CNEOS / ESA / Wikipedia / Arecibo Twitter

(n.1) https://www.virtualtelescope.eu/2020/03/06/potentially-hazardous-asteroid-52768-1998-or2-close-encounter-online-observations-28-apr-2020/

(n.2) https://en.wikipedia.org/wiki/Potentially_hazardous_object

(n.3) https://cneos.jpl.nasa.gov/

(n.4) https://www.jpl.nasa.gov/asteroidwatch/

(n.5) https://earthsky.org/astronomy-essentials/asteroid-52768-1998-or2-april-2020-how-to-see#tips

Share

Speak Your Mind

*