Site pictogram Astroblogs

Dankzij MeerKAT weten we waarom sommige sterrenstelsels een X-vorm hebben

Credit: NRAO/AUI/NSF; SARAO; DES

Er zijn sterrenstelsels met een actief superzwaar zwart gat in hun centrum en dat openbaart zich meestal met lange, energierijke jets die naar twee kanten toe de ruimte in schieten. Maar vreemdgenoeg zijn er ook enkele sterrenstelsels die vier van die lange jets hebben en die een soort van  X-vorm hebben. Vraag was lange tijd waarom die er vier hadden. Is het soms omdat het centrale zwarte gat van rotatie veranderd en dat daarmee ook de richting van de jets veranderd? Of zijn er twee superzware zwarte gaten in het spel, die ieder hun eigen jets de ruimte in sturen? Of valt er wellicht materie terug het sterrenstelsel in en vormt dat het andere paar jets? Eén zo’n sterrenstelsel is onlangs onderzocht met behulp van de MeerKAT radiotelescoop in Zuid-Afrika, een ‘array’ van 64 antennes die samen een radiotelescoop met een diameter van 8 km vormen en die daarmee een zeer goede resolutie van hemelobjecten kunnen bereiken. Met MeerKAT is één zo’n X-sterrenstelsel onderzocht, PKS 2014-55, hierboven op de foto te zien. Dat stelsel staat 800 miljoen lichtjaar van ons vandaan.

Credit: UP; NRAO/AUI/NSF; SARAO; DES

De waarnemingen laten zien dat de horizontale jets, die kleiner zijn dan de vertikale jets, inderdaad bestaan uit materie die eerste richting het centrale deel van het sterrenstelsel stroomt en die dan afbuigt en weer terug het sterrenstelsel in stroomt, de zogeheten ‘hydrodynamic backflow’ – weergegeven door de witte gebogen pijlen. Bij die afbuiging speelt een dichte schijf van sterren en gas in het centrum van het X-sterrenstelsel een rol, dat als een soort schild voor de afbuiging zorgt.

Credit: W. Cotton, K. Thorat, J. Condon, et. al.

De X-vorm blijkt ook ‘oud’ te zijn, want dichtbij het centrale zwarte gat heeft men een kleine, nog jonge jet gezien. Een artikel over de waarnemingen aan PKS 2014-55 verschijnt in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Hieronder nog een tweet met een ander fraaie foto van het X-sterrenstelsel, verkregen met MeerKSAT.

Bron: SARAO.

FacebookTwitterMastodonTumblrShare
Mobiele versie afsluiten