29 maart 2024

Hete gasbrug ontdekt van drie miljoen lichtjaar lengte tussen twee clusters van sterrenstelsels

Credit: X-ray: NASA/CXC/SAO/V.Parekh, et al. & ESA/XMM-Newton; Radio: NCRA/GMRT

Met behulp van de Europese XMM-Newton en de Amerikaanse Chandra röntgen-ruimtetelescopen hebben sterrenkundigen tussen twee clusters van sterrenstelsels een enorme lange en ook zeer hete gasbrug ontdekt. Aanvullend is met de Giant Metrewave Radio Telescope (GMRT) in India de jet, die vanuit de superzware zwarte gaten de clusters in schiet, bestudeerd. Het gaat om het systeem genaamd Abell 2384, dat 1,2 miljard lichtjaar van ons vandaan ligt in de richting van het sterrenbeeld Steenbok (Capricornus). Eigenlijk bestaat Abell 2384 uit twee clusters van sterrenstelsels, een noordelijk cluster en een zuidelijk cluster, bij elkaar zo’n 17 miljoen lichtjaar in diameter. De twee clusterdelen kwamen honderden miljoenen jaren geleden al eens in botsing met elkaar en toen zijn de afzonderlijke sterrenstelsels door elkaar heen gevlogen en in de huidige toestand terechtgekomen, de hete gasbrug als restant achterlatend. De massa van Abell 2384 bedraagt naar schatting zo’n 260 biljoen (!) zonsmassa, inclusief de massa van de donkere materie. De gasbrug tussen de twee clusterdelen telt zo’n zes biljoen zonsmassa op de weegschaal, ook geen geringe hoeveelheid. Z’n lengte is drie miljoen lichtjaar.

X-ray Image, Labeled (Credit: NASA/CXC/SAO/V.Parekh, et al.)

Vanuit het superzware zwarte gat in het zuidelijke deel schiet een energierijke jet of straalstroom twee kanten op, door de GMRT waargenomen als twee radiolobs. De jet is zo krachtig dat de gasbrug tussen de twee clusterdelen er door afbuigt. zoals aangegeven op de afbeelding hierboven. Die gasbrug bestaat uit heet gas, dat röntgenstraling uitzendt, hetgeen door Chandra en XMM-Newton kan worden gezien. Het vreemde is dat het superzware zwart gat in het zuidelijke deel van Abell 2384 niet ligt in het centrale, dominerende sterrenstelsel daarvan, maar ergens in de buitenregionen ervan. Wellicht is deze verschuiving een gevolg van de botsing van miljoenen jaren terug.

Radio Image, Labeled (Credit: NASA/CXC/NCRA/GMRT)

De sterrenkundigen denken dat de twee clusterdelen net als een pendulum nog een paar keer heen en weer zullen slingeren en dagt ze uiteindelijk tot één cluster zullen ‘samensmelten’. Hier een vakartikel over de waarnemingen aan Abell 2384, afgelopen januari verschenen in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Hieronder nog een video erover.

Bron: Chandra.

Share

Speak Your Mind

*