29 maart 2024

ESO-telescoop ziet tekenen van de geboorte van een planeet

SPHERE-opname van de schijf rond AB Aurigae. Credit:
ESO/Boccaletti et al.

Waarnemingen met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) laten duidelijke tekenen zien van de vorming van een planeet. In de dichte schijf van stof en gas rond de jonge ster AB Aurigae hebben astronomen een opvallende spiraalstructuur met een ‘knik’ ontdekt die de plek aangeeft waar zich mogelijk een planeet aan het vormen is. Het waargenomen kenmerk zou het eerste directe bewijs kunnen zijn voor de geboorte van een babyplaneet.

‘Duizenden exoplaneten zijn tot nu toe ontdekt, maar er is weinig bekend over hun ontstaan’, zegt Anthony Boccaletti van de Sterrenwacht van Parijs van de PSL Universiteit (Frankrijk), die leiding gaf aan dit onderzoek. Astronomen weten dat planeten geboren worden door de samenklontering van koud gas en stof in de stofrijke schijven rond jonge sterren zoals AB Aurigae. De nieuwe waarnemingen met ESO’s VLT, die in Astronomy & Astrophysics zijn gepubliceerd, leveren belangrijke aanwijzingen op die wetenschappers meer inzicht geven in dit proces.

SPHERE-opname van het hart van de schijf rond AB Aurigae. Credit:
ESO/Boccaletti et al.

‘Om het moment van planeetvorming werkelijk te kunnen vastleggen, moeten we zeer jonge systemen waarnemen’, zegt Boccaletti. Maar tot nu toe konden astronomen geen opnamen maken van jonge schijven die genoeg details laten zien om de ‘knik’ te vinden die de plek aangeeft waar zich een babyplaneet aan het vormen is.

Op de nieuwe opnamen is een prachtige spiraal van stof en gas rond AB Aurigae te zien – een ster op 520 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Auriga (Voerman). Spiralen van dit type zijn een teken dat er babyplaneten aanwezig zijn die ‘het gas in de schijf verstoren ongeveer zoals de boeggolf van een boot het oppervlak van een meer verstoort,’ aldus Emmanuel Di Folco van het Astrofysisch Laboratorium van Bordeaux (LAB), Frankrijk, die eveneens aan het onderzoek heeft meegewerkt. Doordat de planeet om de centrale ster draait, neemt deze golf de vorm van een spriaalarm aan. De zeer heldere gele ‘knik’ nabij het centrum van de nieuwe opname van AB Aurigae, die ongeveer even ver van de ster is verwijderd als Neptunus van de zon, is een van de verstoorde plekken waarvan het onderzoeksteam aanneemt dat er planeetvorming plaatsvindt.

De foto’s van het AB Aurigae-systeem waarop de omringende schijf te zien is. De rechter foto, een ingezoomde versie van het centrale deel van de foto links, toont het hart van de schijf. Daar bevindt zich de ‘knik’ (in zeer helder geel) waarvan wetenschappers denken dat dit de plek is waar een planeet ontstaat. De knik is ongeveer even ver verwijderd van AB Aurigae als Neptunus van de zon. Credit: ESO/Boccaletti et al.

Waarnemingen van het AB Aurigae-systeem die enkele jaren geleden zijn gedaan met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waar ESO partner in is, leverden de eerste aanwijzingen voor actieve stervorming rond deze ster op. Op de ALMA-beelden ontdekten wetenschappers twee spiraalarmen van gas in de nabijheid van de ster, die zich in het hart van de schijf bevinden. Dat was voor Boccaletti en een team van astronomen uit Frankrijk, Taiwan, de VS en België reden om in 2019 en begin 2020 scherpere opnamen van de ster te maken met het SPHERE-instrument van ESO’s VLT in Chili. De SPHERE-beelden zijn de ‘diepste’ opnamen van het AB Aurigae-systeem die tot nu toe zijn gemaakt.

Daarmee wordt bedoeld dat astronomen dankzij de gevoelige SPHERE-camera nu ook het zwakkere licht van kleine stofdeeltjes en straling uit het hart van de schijf konden zien. Op die manier hebben ze het bestaan van de spiraalarmen die voor het eerst met ALMA zijn gedetecteerd kunnen bevestigen en bovendien een andere opvallende structuur ontdekt: een ‘knik’ die erop wijst dat zich momenteel planeten aan het vormen zijn in de schijf. ‘De knik wordt door sommige theoretische modellen voor de planeetvorming voorspeld’, zegt co-auteur Anne Dutrey, ook van LAB. ‘Hij vormt de verbinding tussen twee spiralen, waarvan de ene vanaf de omloopbaan van de planeet naar binnen gaat en de andere naar buiten uitwaaiert. De twee komen bij de planeet-in-wording bij elkaar en zorgen ervoor dat deze zich kan voeden met het gas en stof van de schijf.’

ESO is momenteel bezig met de bouw van de 39-meter Extremely Large Telescope die bij zijn onderzoek van planeten buiten ons zonnestelsel zal kunnen voortbouwen op het geavanceerde onderzoek dat met ALMA en SPHERE is gedaan. Boccaletti denkt dat deze krachtige telescoop astronomen in staat zal stellen om nog gedetailleerdere opnamen te maken van planeten-in-wording. ‘We zouden dan direct en veel preciezer moeten kunnen zien hoe de dynamiek van het gas bijdraagt aan het planeetvormingsproces’, concludeert hij. Bron: ESO.

Share

Comments

  1. Als ik dit soort foto’s zie, kan mij nooit te gedachten ontgaan dat de telescopen die deze foto’s maken, vele scherpere opnames hebben dan die wij te zien krijgen. Ik bedoel met de technologie die we vandaag de dag hebben lijkt met met sterk dat het beste is wat ze kunnen bereiken.

    En dan heb ik het er niet over dat nasa nepfoto’s maakt, maar dat ze veel verder kunnen inzoomen, en het stof enz daadwerkelijk kunnen zien.

    • We hebben het over een ster op 520 lichtjaar afstand. Dat is dus op 520 x 10 biljoen km afstand. En dan vind jij deze foto’s niet scherp en denk je dat ze vast en zeker scherpere foto’s achter houden? Heb je AB Aurigae al eens door een telescoop gezien, Peter?

    • Het lijkt jou sterk dat ze niet beter kunnen en dus houdt de NASA de beste foto’s achter van een telescoop die door de European Southern Observatory beheerd wordt?

      Onbegrijpelijk, de denkwereld van de complotters. Het schijnt niet eens een gebrek aan intelligentie te zijn. Dat vind ik nou moeilijk te geloven.

      • Mooi he, ik ben een complot denker, gewoon omdat ik een vraag stel met goed onderbouwd argument, wat is dat toch? Dat er niet eens meer een normale discusie gevoerd kan worden.

        En ik zal u meteen uit de droom helpen, Complotdenkers zoals u dat zegt krijgen vandaag de dag toch aardig gelijk…..
        U gaat het nog zwaar krijgen de komende jaren:)

        • “ik ben een complot denker, gewoon omdat ik een vraag stel met goed onderbouwd argument”

          Nee.

          je stelde geen vraag
          je hebt daarbij niks onderbouwd, alleen een vermoeden uitgesproken
          je begint over hoe NASA dingen achterhoudt maar levert geen bewijs.

          Daar begint het al mis te gaan als je interesse had in een normale discussie. Niet pas bij mijn reactie. En specifiek 3. laat bij mij de complotbellen rinkelen.

          Dan lees ik ook nog eens dat jij met jouw telescoop van alle sterren die we met het blote oog al kunnen zien slechts de zon kunt zien – net die ene ster die door een telescoop bekeken een klein beetje je oog verdampt.

          Jaja…

          • Met een Lunt LS60THa Pressure Tuned kun je gewoon het oppervlakte van de zon zien. Maar goed dat is natuurlijk een kleinigheidje:)

            @ Nico bedankt voor de aanvulling.

          • Ps Als u denkt dat esa nasa of elke andere organisatie een op zich staande organisatie is, moet ik u toch weer teleurstellen. Maarja ik ben een complotdenker, dus ik herhaal mijn woorden, u gaat nog zware jaren tegemoet, waarin bijna alles waarvan u dacht dat het niet waar was, of waarvan u dacht alles te weten toch net even iets anders bleek te zijn.

            Niks is wat het lijkt in deze wereld van list en bedrog, de corona hoax is er een mooi voorbeeld van…

  2. De telescopen die jij en ik kunnen kopen zijn natuurlijk niks vergeleken bij wat nasa enz tot hun beschikking hebben.
    En de enige ster die ik door mijn telescoop ( Lunt LS60THa Pressure Tuned) kan zien is onze eigen zon.

    Je moet niet vergeten dat de technologie die wij tot inze beschikking hebben vaak tientallen jaren achter lopen, met wat ze al hadden.
    Wisten jullie dat Tesla al bezig was met wifi? En ook met gratis energie op basis van de “donkere” energie? Dus geen zon of wind, maar gewoon energie die overal om ons heen is.

  3. Bedoel je dit @Peter? ” Ruim vijftig jaar geleden cirkelden vijf onbemande satellieten rond de maan, die beelden met een extreem hoge resolutie maakten van het maanoppervlak. Toch waren de foto’s die het grote publiek in die tijd te zien kreeg korrelig en van een zeer lage resolutie.De satellieten Lunar Orbiter I tot V, die in 1966 en 1967 gelanceerd werden, moesten gegevens verzamelen om de perfecte landingsplaats te vinden voor de Apollo-missies. De foto’s die dat opleverde, waren zo scherp dat ze vergroot konden worden tot 16 bij 12 meter. ” bron: https://www.hln.be/wetenschap-planeet/waarom-nasa-de-haarscherpe-versies-van-de-eerste-maanfoto-s-niet-wilde-prijsgeven (link ingekort vanwege spammelding) Ik schiet je ff te hulp, nooit iets roepen zonder bewijs… Ook reduceert NASA vaak de resolutie om het plaatje binnen de perken van je HD te houden en de download tijd wat in te korten. Maar met hogere resolutie krijg je geen scherper beeld dan de camera zelf aankan. Ze kunnen er wel pixels mee interpoleren voor beter resultaat.

Laat een antwoord achter aan Peter Reactie annuleren

*