13 december 2024

De Koe krijgt navolging, o.a. van de Koala

Schematische voorstelling van een FBOT. Credit: Bill Saxton, NRAO/AUI/NSF.

Het verhaal van ‘de Koe’ heb ik vaker verteld (hier bijvoorbeeld), maar ik kan mij voorstellen dat het even is weggezakt. Hoe zat het ook al weer? Even de Koe in een notendop (past dat wel?):

Op 16 juni 2018 ontdekte de sterrenkundige Stephen Smartt met de ATLAS-HKO telescoop op Hawaï een supernova in het sterrenstelsel CGCG 137-068 in Hercules, supernova AT2018cow. Waarom was ‘ de Koe’, zoals z’n bijnaam al snel ging luiden, zo bijzonder? Ten eerste omdat ‘ie zo helder was, wel 10 tot 100 keer zo helder als een gewone supernova, vooral in blauw licht. Ten tweede dat ‘ie héél snel z’n maximale lichtkracht bereikt, maar ook dat ‘ie veel sneller weer lichtzwakker wordt, veel sneller vergeleken met gewone supernovae. En ten derde dat er enorme hoeveelheden materiaal met zeer hoge snelheden de ruimte in worden geslingerd, veel meer dan wat gewone supernovae doen. Oh ja en ook bijzonder was dat ‘ie plaatsvond in een klein sterrenstelsel met weinig metalen.

Afijn, omdat het maar om één zo’n vreemd object ging zou je nog kunnen denken dat het om een enkel, geïsoleerd geval zou gaan, maar nu zijn er nog eens twee van dergelijke vreemde supernovae ontdekt. De ene is in 2016 ontdekt, ja nog vóór de Koe dus, die de prachtige naam CRTS-CSS161010 J045834-081803 (kortweg CSS161010) kreeg, de andere werd in hetzelfde jaar als de Koe ontdekt en die kreeg de naam ZTF18abvkwla, van die laatste letters wisten ze ‘De koala’ te maken, dus die kreeg deze bijnaam. En als er niet één, maar drie objecten zijn [1]welicht zelfs vier, want ik heb eerder al eens over SN 2018oh geblogd, die in 2018 werd ontdekt (alweer) en die ook zo’n vreemde supernova was, met kenmerken die op de Koe leken., met dezelfde eigenschappen dat mag je ze ook als nieuwe klasse kenmerken en dat is dan ook gebeurd. De Koe, de Koala en CSS161010 zijn voorbeelden van wat ‘fast blue optical transients‘ (FBOT’s) zijn gaan heten.

Credit: Bill Saxton NRAO/AUI/NSF

De FBOT’s blijken in zekere zin te lijken op andere explosieve objecten (’transients’), namelijk op type II supernovae (zware sterren die aan het eind van hun leven hun buitenlagen wegblazen en wiens kern krimpt tot een neutronenster) en gammaflitsers, exploderende sterren waarbij in smalle bundels (jets of straalstromen) zeer veel energie in de vorm van gammastraling wordt weggeblazen – hierboven zie je ze alle drie op een rijtje. Grote vraag is natuurlijk wat de vreemde eigenschappen van de FBOT’s verklaart, waarom het vreemde supernovae zijn. Helemaal zeker zijn ze daar nog niet van, maar het vermoeden bestaan dat FBOT’s net als type II supernovae en gammaflitsers begint met een zware ster, die aan het eind van z’n korte, maar felle leven gekomen is. Bij een gewone supernova blaast ‘ie z’n buitenlagen naar alle kanten toe weg. Soms ontstaat er een snel roterende schijf rondom de ontstane neutronenster of zwart gat en als dat gebeurt dan ontstaan er tevens twee smalle jets, die naar tegenovergestelde richtingen materiaal en straling uitspuwen – zie daar de gammaflitser. En in het geval van de FBOT’s botst die jet dan vervolgens tegen een dikke wolk van gas, die eerder door de ster in z’n niet-explosieve fase was uitgespuugd in de vorm van krachtige sterrenwinden.

Het zou ook kunnen zijn dat FBOT’s een heel andere verklaring hebben, namelijk dat het sterren zijn die verzwolgen worden door een tussenmaatje zwarte gaten, de zogeheten intermediate mass black holes (IMBH’s). Verdere studie moet uitwijzen nou het echte mechanisme achter deze explosies is. Hier het vakartikel over CSS161010 en hier over de Koala, verschenen in the Astrophysical Journal. Bron: Phys.org.

Voetnoten

Voetnoten
1 welicht zelfs vier, want ik heb eerder al eens over SN 2018oh geblogd, die in 2018 werd ontdekt (alweer) en die ook zo’n vreemde supernova was, met kenmerken die op de Koe leken.
Share

Comments

  1. De Koe krijgt navolging o.a. van Koala.

    Interessant, mooi bericht met veel bijzondere natuurprocessen en bij behorende benamingen.
    Bijvoorbeeld Intermediate mass black hole.

    Het is al weer zeker twee jaar geleden ( in een van mijn vele externe lezingen ) heb ik ook al eens discussie gevoerd over de structuur van het sterven van Sterren in alle bestaande generaties.
    Want uit een gestorven Ster ontstaan uiteindelijk vaak weer nieuwe sterren, Sterren die dan fundamenteel een heel andere opbouw hebben dan hun moederster had.

    Ik ga er vanuit uit dat een eerste generatie Ster alleen maar Waterstof en Helium als brandstof heeft.
    Een tweede generatie Ster heeft minstens ook andere stoffen in hun tank zitten welke bij een Supernova ontstaan.

    En zo verteld mijn kinderlijk eenvoudige beredenering samen met het bericht: “Dat het stelsel waar alles over de KOE plaats heeft, weinig metalen voor komt”!
    Dat…. het hier over een eerste generatie Ster gaat die sterft in een oer oude gas/stof wolk.

    Zeer waarschijnlijk is dit proces nog niet zo heel vaak waargenomen omdat onze Zon mogelijk een derde generatie Ster is waar onze aarde is uit ontstaan en de meeste supernova’s van de besproken categorie al plaats hebben gehad.

    Wel minstens snap ik er weer niets van, maar een mens is nooit te oud om de werkelijkheid te leren en te accepteren.

Speak Your Mind

*