19 maart 2024

M61 supernova, goed voorbeeld……

Type 2 core collaps supernova 2020jfo in Messier 61 in het sterrenbeeld Virgo

……doet goed volgen. Zoals gevoegelijk bekend moge wezen  hebben we, astroboys and girls,  “het er maar (te!!??) druk mee”……visueel waarnemen, fotograferen…..you name it, van alles en nog wat aan zaken die de wonderschone corona-nachthemel maar te bieden heeft. En zo kon het dus zomaar gebeuren dat astrofoto/astroblogs-collega Jan H. en de schrijver dezes…Jan B. op dezelfde nacht in bijkans het hetzelfde stukkie sterrenhemel, te weten het gestoord melkwegstelselrijke sterrenbeeld Maagd (Virgo), fijn druk bezig waren met het op de kiek zetten van…..eh…melkwegstelsels uiteraard der zaak!!

Met dit verschil dat astrovriendje Jan de intergalactische kip met de gouden eieren….een melkwegstelsel met  een kakelverse supernova..(Messier 61 plus supernova 2020jfo)…op de gevoelige digitale plaat aan het zetten was, terwijl ondergetekende amper een volle maansdiameter verderop “zomaar een virgoclusterkipje aan het verschalken was”. Een “onhandige” combinatie van ontreddering en bewondering was derhalve zeker mijn deel toen ik Jan z’n kekke astroblogje plus dito opname onder de ogen kreeg.  Natuurlijk was ik best wel content met mijn eigen galactische huis, tuin en keuken-vangst van die bewuste nacht….maarre toch…….linksom danwel rechtsom, een eigen opname van M61 plus verse supernova, die most er toch echwel kome, hoor!!

Overigens ben ik “voor de lol” eerst visueel op supernovajacht gegaan met de 40cm Dobson….probeer tenslotte ook mijn oude tak van astrosport nog een beetje in ere te houden…maarre…ik moet toch wel een beetje triest bekennen dat M61, zelfs in mijn 40cm monsterscope, er toch niet echt daverend indrukwekkend uit zag.

Vooral en helaas, van alle deep sky objecten die er zijn, zijn melkwegstelsels het meest gevoelig voor de  mate van donkerte van de hemelachtergrond als het gaat om het zichtbaar worden voor het blote waarneem-oog van al hun mooie en ozo kenmerkende (spiraal)structuren. Contrast met de hemelachtergrond is “het essentiele dingetje” als het gaat om het kunnen waarnemen van mooie beelden van deze objecten en….. toegegeven wellicht iets te kort door de bocht….. helaas toch niet of je nu met een kleine dan wel dikke kijker aan het waarnemen bent. Ach…..was de menselijke oog/brein-detector maar in staat tot on the spot photoshop-achtige beeldbewerkingskunstjes direkt tijdens het gluren door het oculair….en…om het feestje nog stukkie verder te bederven……had “onze goede schepper” toch maar NIET de kleurgevoelige kegelvorminge lichtgevoelige receptorcellen in het midden van ons oogbeeldveld geplaatst,  inplaats van de vele malen lichtgevoeliger staafvorminge celletjes….die nu dus helaas in de periferie van onze “oogdetector” zitten. Ik blijf het nog steeds een bijkans ironische frustratie vinden dat al die prachtige spiraalarm, stofband en supernova-details pas leuk zichtbaar worden wanneer je NIET meer direkt naar het object aan het kijken bent…..”vloek…mopper….krachtterm…..geen ene spiraalarm-reet te zien….nou ja, laat dan maar….oh wow….daar zijn ze opeens toch wel….dan toch maar effe goed bekijken……en…vloek…mopper….schandalige krachtterm….en weg zijn ze weer”!!!

Het visuele waarneem-paradijs is de getergde visuele astromensch blijkbaar niet gegund in het ondermaanse aardse tranendal…ach..ach..ach….hihi!! Ofwel…..Ik heb M61 in beeld gehad met de dikke Dobson en hij/zij was met behulp van een degelijke ouderwetschen sterrenkaart eigenlijk best wel hartstikke makkelijk te vinden….maarre……spiraalarmen plus kekke supernova….ho maar!! Blijkbaar is mijn biesbos-hemelachtergrond helaas toch niet goed genoeg “melkwegstelsel-proof” als het gaat om het betere visuele waarneemwerk….iets wat ik bijvoorbeeld ook merk als ik probeer de spiraalarmen van M51 danwel de stofbanden in M31 waartenemen. Voor dit soort werk moet de dikke Dobson toch maar eens een keertje worden meegesleurd naar echt donkere oorden zoals bijvoorbeeld ons eigen dark sky reserve van Oost Terschelling. Tot slot wel nog even de belangrijke opmerking dat sterachtige objecten zoals b.v. bolvormige en open sterrenhopen, ook onder een biesboshemel,  weer wel knalfantastisch zijn in zo’n monsterscope…en die vlieger gaat ook op voor planetaire en emissie-nevels als je gebruikt maakt van lichtvervuilingsfilters….het is dus niet allemaal kommer en kwel in het lichtvervuilde land der visuelen.

Maar goed….om die supernova bij de kladden te kunnen vatten toch maar weer de fijne en ozo donkere toverkunsten  der digitale astrofotografie uit de kast gerukt….enne….voila….galactische kip ik heb je!! En dan merk je hoe krachtig en razendrap effectief de edele zwarte magie der digitale astrofotografie toch is…..want met “slechts” een 20cm Newton…met de maan prominent eng hinderlijk nog net niet IN het sterrenbeeld Maagd…..en slechts 6 grijze nachten subjes a raison de 5 minuten…..heb ik het supernova’tje toch mooi duidelijk zichtbaar op de gevoelige plaat staan!!

Deze supernova lijkt trouwens, als ik de laatste berichten zo eens doorsnuffel, een heuse “echte” supernova te zijn….een zogenaamde type II “core collapse supernova”. Als een zware ster van minimaal 8 zonsmassa’s uiteindelijk “opgebrand” is dan valt de stralingsdruk in de kern opeens weg met als gevolg een hele snelle ineenstorting van de ster op leeftijd. Dat instorten onder de invloed van de inmense allesoverwinnende zwaartekracht wordt gevolgd door het even heel kort “terugveren” van de ineenstortende kern….dat even terugveren van die ineenstortende kern gaat over in een gigantische, de oude ster compleet vernietigende,  explosie…zijnde een type II supernova.

De meer bekende supernova variant is de zogenaamde type Ia supernova waarbij een witte dwerg in een dubbelstersysteem zichzelf  laaft aan zijn partner-ster. Als de witte dwerg vanwege dit opvreten van zijn partner-ster zichzelf over de zogenaamde Chandrasekhar vreet (1.4 zonsmassa’s) dan stort ook de witte dwerg ineen……et voila…een type 1a supernova. De helderheid van zeker de type 1a supernova’s zijn over het algemeen allemaal hetzelfde en daardoor zijn ze zeer geschikt als afstandsindicatoren bij het bepalen van afstanden naar verre melkwegstelsels, zoals o.a. bijvoorbeeld M61 op een afstandje van 52 miljoen lichtjaar.

Laatste “weetfeitje”….voor de liefhebbers van supernova’s is Messier 61 een waar “douze points” melkwegstelsel vanwege het feit dat dit stelsel zo ongeveer met supernova’s lijkt te smijten,  in tegenstelling tot het melkwegstelsel waarin wij “helaas” gedwongen zijn onze dagen te slijten…..want ons melkwegstelsel is echt een mega krenterige krent als het gaat om supernova’s….Het moyenne zou ongeveer één supernova per eeuw moeten zijn….maarre….wat dat betreft was de ster van Kepler in 1604 helaas de laatste “klapper-ster”. Als Betelgeuze nou eens effe lekker een lucifer bij het lontje zou willen houden….!!!!

Share
Over Jan Brandt

Comments

  1. Yess. Je hebt ‘m.
    Mooi vastgelegd, Jan.

    En weer een mooi verhaal erbij.

  2. Jan & Jan, onze supernovajagers. 😀

Speak Your Mind

*