Diepste röntgenblik op het heelal, gemaakt met de eROSITA telescoop, is gepubliceerd

De röntgen-hemelkaart met eROSITA gemaakt. Rood is 0,3-0,6 keV, groen 0,6-1 keV, blauw 1-2,3 keV. De rode diffuse gloed buiten het vlak van de Melkweg is van heet gas in de buurt van de zon (de ‘Lokale Bel’). Credit: Jeremy Sanders, Hermann Brunner and the eSASS team (MPE); Eugene Churazov, Marat Gilfanov (on behalf of IKI).

Gedurende 182 dagen heeft de eROSITA telescoop, een röntgentelescoop aan boord van de Russisch-Duitse satelliet Spektr-RG, de gehele hemel gescand en dat heeft een kaart van de röntgenhemel opgeleverd, die gisteren is gepubliceerd. De kaart biedt ons de diepste blik op die hemel die ooit is gemaakt. Er staan meer dan een miljoen röntgenbronnen op de kaart, ongeveer het dubbele van wat in ruim zestig jaar van eerdere waarnemingen aan röntgenstraling in kaart was gebracht. Tot die bronnen behoren extragalactische bronnen, gelegen buiten de Melkweg, meestal actieve superzware zwarte gaten in andere sterrenstelsels of clusters van sterrenstelsels, omgeven door heet gas. Maar er zijn ook bronnen binnen de Melkweg, zoals supernovarestanten, pulsars, sterren met hevige coronae, dubbelsterren, enzovoorts. Hierboven zie je de met eROSITA geproduceerde kaart, waarbij de gehele hemel via een Aitoff projectie als een ellips te zien is – hieronder een gelabelde versie.

Credit: Jeremy Sanders, Hermann Brunner, Andrea Merloni and the eSASS team (MPE); Eugene Churazov, Marat Gilfanov (on behalf of IKI)

Dertig jaar geleden werd ook al eens een kaart van de gehele hemel in röntgenstraling gemaakt en wel met de ROSAT satelliet (röntgenstraling dringt – gelukkig – niet door de aardse damprking, vandaar dat je alleen met satellieten röntgenstraling kunt waarnemen). eROSITA kan in vergelijking met ROSAT vier keer verder het heelal in kijken en hij heeft ook tien keer zo veel bronnen als ROSAT vastgelegd. Dat heeft een mix van objecten opgeleverd, zoals röntgenstraling geproduceerd door actieve, superzware zwarte gaten in de centra van andere sterrenstelsels en van heet gas in het intergalactische medium tussen sterrenstelsels in clusters. Ook zijn er in de Melkweg vele bronnen, zoals dubbelsterren, waarvan één van de componenten een witte dwerg, neutronenster of zwart gat is, restanten van supernovae en zware sterren met magnetisch actieve hete coronae.

Drie supernova-restanten bij elkaar. De grote is van het Vela SN restant, linksonder in blauw Vela junior, rechtsboven Puppis A. Credit: Peter Predehl, Werner Becker (MPE), Davide Mella

eROSITA heeft zeven camera’s aan boord en die hebben in die eerste waarneemperiode 165 GB aan data verzameld. De SGR-satelliet, die op 13 juli 2019 werd gelanceerd, bevindt zich in Lagrangepunt L2, op anderhalf miljoen km afstand van de aarde. Momenteel is ‘ie bezig aan een tweede scan van de hemel en die kaart hopen ze eind van dit jaar gereed te hebben. Komende 3,5 jaar willen ze in totaal zeven kaarten van de röntgenhemel maken en als ze die combineren levert dat een kaart op die maar liefst vijf keer gevoeliger is voor röntgenbronnen als tot nu toe waargenomen. Bron: MPE.

Gerelateerde Astroblogs:

eROSITA’s meting van de klonterigheid van materie lijkt de S8-spanning te verlichten Jet schiet weg van neutronenster met een derde van lichtsnelheid