Gaswolk knippert synchroon met zwart gat 100 lichtjaar verderop

Artistieke impressie van SS 433 op de achtergrond en de gaswolk Fermi J1913+0515 op de voorgrond. Credit: DESY, Science Communication Lab

Sterrenkundigen hebben in het sterrenbeeld Arend (Aquila) een gaswolk ontdekt die in gammastraling synchroon blijkt te ‘knipperen’ met een ver verwijderd zwart gat. Beiden pulseren in hetzelfde ritme, maar het is nog niet bekend hoe de twee objecten, die 100 lichtjaar van elkaar verwijderd zijn, elkaar precies beïnvloeden. Het zwarte gat in kwestie is de welbekende micro-quasar SS 433, een systeem bestaande uit een zwart gat van 10 tot 20 keer de massa van de zon én een nabije zware ster, zo’n 30 zonsmassa zwaar – beiden draaien in 13 dagen om een gemeenschappelijk zwaartepunt. SS 433 staat zo’n 15.000 lichtjaar van de aarde. Het zwarte gat trekt materie aan van de nabije ster en die materie draait snel rond in de accretieschijf rondom het zwarte gat. Vanuit de rotatie polen van de schijf schiet gloeiendhete materie weer de ruimte in in de vorm van jets of straalstromen. Tussen het vlak van de accretieschijf en het vlak waarin de ster en het zwarte gat om elkaar heendraaien zit een verschil en dat zorgt ervoor dat de jets van het zwarte gat een precessie kennen, dat ze schommelen met een periode van 162 dagen (zie afbeelding hieronder).

Artistieke impressie van het SS 433 systeem. Credit: NASA.

En nu blijkt – onder andere door gegevens verzameld met de Arecibo radiotelescoop op Puerto Rico, die onlangs zwaar beschadigd raakte, dat de gaswolk genaamd Fermi J1913+0515, op 100 jaar afstand van SS 433 gelegen, dezelfde pulsatie kent. In gammastraling blijkt Fermi J1913+0515 ook met een periode van 162 dagen te pulseren. En da’s eigenlijk best vreemd, want de jets wijzen niet eens dezelfde kant uit als de gaswolk. Het zou wellicht kunnen dat er snelle protonen (waterstofkernen) vanuit de uiteinden van de jets of vanuit het gebied dichtbij de accretieschijf toch terechtkomen bij de gaswolk, waar ze in botsing komen met de deeltjes van de wolk en dan gammastraling uitzenden. Verder onderzoek moet precies uitwijzen wat nou precies de link is tussen de twee objecten, die synchroon pulseren. Hieronder tenslotte nog een video met een impressie van de microquasar SS 433.

In Nature verscheen deze week een artikel over de waarnemingen aan SS 433 en Fermi J1913+0515. Bron: DESY.

Gerelateerde Astroblogs:

Het zwarte gat in de microquasar SS 433 werkt als een kosmische deeltjesversneller Astronomen ontdekken sterke spiralende magnetische velden aan de rand van het centrale zwarte gat van de Melkweg