28 maart 2024

De “Cocoonnebula”…….IC 5146….JFC 425..etc..etc….What’s in a name!!!

IC 5146 in Cygnus

De “Cocoonnebula”….IC 5146 in het sterrenbeeld Zwaan is zowel een emissienevel, als een reflectienevel, als een donkere stofwolk en ook nog eens een piepjonge open sterrenhoop. Tevens heeft dit object een hele kudde aan verschillende aanduidingen en namen….we hadden al “Cocoonnebula”, IC 5146…maar het geval is ook bekend onder de namen…Caldwell 19, Collinder 470 en Sh-2-125.
Laten we eens ter lering ende vermaak wat dieper ingaan op de betekenis en herkomst van enkele van de, soms behoorlijk maf klinkende, namen van dit object!
De afkorting IC staat voor Index Catalogue of nebulae and clusters of stars. De IC catalogus is een toevoeging van nog eens 5000 extra “fuzzy blob objecten” aan de alreeds ruim 8000 objecten tellende oorspronkelijke NGC catalogus, de New General Catalogue.
De NGC catalogus kunnen we best wel een beetje beschouwen als de “opvolger” van de beroemde Messier catalogus, de “oer fuzzy blob catalogus” van de fransman Charles Messier, met die belangrijke kanttekening dat Messier zijn lijstje ooit heeft gemaakt niet omdat hij zo gefascineerd was door al die “mooie vlekkerige vlekjes” maar juist omdat ie een bloedhekel had aan die dingen die hem zo in de weg zaten bij het uitoefenen van zijn echte astro-metier, zijnde het opsporen van kometen. Wat dat betreft is die ozo “gevierde” Messier-lijst eigenlijk juist meer een eh…anti fuzzy blob catalogus!!

De NGC catalogus daarintegen is dan weer wel door echte “vlekkerige vlekjes-liefhebbers” samengesteld en wel aan het eind van de 19e eeuw door ene J.L.E. Dreyer op basis van de waarnemingen van de zeer bekende waarneem-familie,  de Herschels uit Bath…vader William, zoon John en vooral niet te vergeten moeder Caroline!!

De aan “onze” kant van de Noordplee vrij onbekende Caldwell-catalogus is dan trouwens best wel weer een hele bijzondere want “Caldwell” is namelijk de tweede naam van “een zekere” Patrick Caldwell Moore, zijnde de samensteller van deze catalogus die min of meer bedoeld is als een aanzienlijke uitbreiding/aanvulling/opvolger van de beroemde Messier catalogus.
Heel veel Messierlijstwaardige en derhalve door een gemiddelde amateur telescoop goed waarneembare objecten uit de NGC catalogus zijn door deze (sir)Patrick Caldwell Moore in zijn “Caldwell catalogue” opgenomen…..enne….voor de anglofiele “oudjes” onder ons is deze “Sir” een hele bekende en voor mij persoonlijk ook nog steeds iets van een echte “astro-idool” omdat hij de, helaas in 2012 overleden, beroemde, zeer charismatische, flegmatieke and awfully english presenter is van het evenzo beroemde, alweer meer dan 60 (!!)jaar lopende BBC programma “The sky at Night”!!

Ik kan mij nu nog steeds als de dag van gisteren herinneren hoe ik op mijn allereerste vakantie naar Engeland met mijn ouders, in het gehuurde vakantiehuis in Southampton de TV ontdekte en bij het, uit pure nieuwsgierigheid, inschakelen hiervan tot mijn stomme vreugde-verbazing werd getrakteerd op die ozo karakteristieke begintune (gecomponeerd door Sebelius) van “een tv-programma helemaal gewijd aan sterrenkunde…wow!!!!”….. zijnde “The Sky at Night”, gevolgd door dat razendrappe maar desondanks heel goed verstaanbare onmiskenbare “machinegeweer-engels” van die bijzondere man, altijd strak in pak met RAF-das en zijn curieuze monocle, Patrick Moore…..conservatief engelser dan engels!! En…ik ben ooit eens samen met vriendje Jonathan zelfs bij de goede man op de thee geweest in zijn “huis tv studio” aan de zuidkust van Engeland, voorwaar een zeer gedenkwaardige middag en tevens het onderwerp van één van mijn hele vroege astroblogjes!! Maar goed…..dit terzijde…..

Sh-2-125 staat voor de tweede catalogus van Meneer Stewart Sharpless en IC 5146 is dan weer nummertje 125 in diezelfde catalogus welke, afgezien van een paar verdwaalde planetaire nevels en een enkele losse supernovarestant, geheel is gewijd aan zogenaamd HII gebieden….emissienevels.

De Collinder catalogus is een lijstje van zo’n 470 open sterrenhopen, bij elkaar gehakt ergens begin van de jaren 30 van de vorige eeuw door de zweedse astronoom Per Collinder, als appendix toegevoegd aan een vaktijdschrift-artikel van zijn hand over de de structuur en dynamica van galactische open sterrenhopen.

En de “lijst met astrolijstjes” is hiermede nog lang niet uitgeput, want als je je een beetje dieper verdiept in de woeste wereld der (professionele) sterrenkunde dan zal je merken dat het werkelijk barst van al dan niet obscure lijsten en lijstjes gewijd aan de veelheid aan soorten en smaken aan hemelse objecten die ons schone Universum rijk is. Sommigen samengesteld omdat ze echt nuttig zijn voor de kennis-welzijn der menschheid en vele andere slechts en alleen omdat het mega-ego van de samensteller blijkbaar de drang naar eeuwige roem niet kon onderdrukken.  Hmmmmmm….enne..nu we het er toch over hebben…..De “John Fire Catalogue of Biesbos Fuzzy Blobs”…..hmmmmmm, mijn ego wordt hier toch ech wel heel erg gruizig van, hoor… hihi !!!??

Afijn…tot zover dit zeer bescheiden lijstje mijnerzijds aangaande astrolijstjes, met nog de belangrijke opmerking dat vele objecten op dit soort van ogenschijnlijk behoorlijk ongemakkelijk ogende astrolijstjes heel vaak niet eens zo onwaarneembaar en al helemaal niet zo onfotografeerbaar blijken te zijn voor de gemiddelde huis, tuin en keuken amateur astronoom….Het is maar dat U het weet!!

Tot slot van dit verhaal nog wat andere data en feitjes aangaande de aard van dit specifieke object.
IC 5146 is dus een heel veelzijdig en gecompliceerd object gelegen op een afstand van zo’n 4000 lichtjaar….verder valt nog te melden dat het object een omvang heeft van een lichtjaartje of 15 en dat het gebakkie iets van 100 000 jaren oud….eh…jong is!

Het nevenstaande kiekje is er vanzelfsprekend weer eentje uit de eigen astro-veldkeuken en uiteraard bedoeld om ook weer opgenomen te worden in de eerder voornoemde “JFC BFB” , jawel…de John Fire  Catalogue of Biesbos Fuzzy Blobs!

“JFC-425” (Tja…..en waar zou dit specifiek gekozen getalletje naar verwijzen, heh??!!) is geschoten met de 500mm F8 Maksutov telelens stevig vastgeklonken op de EQ6,  wier volggedrag weer stevig in toom werd gehouden door de onvolprezen Lacerta Mgen autoguider. Het kiekje is een stack, een samenstelling zo U wilt in goed Nederlands, van 5 subjes van  8 minuten elk  en eigenlijk hadden die subjes achteraf bezien wellicht nog een flink stukkie langer belicht kunnen worden, daar de  kakelschone corona hemel dat absoluut van harte had toegelaten….maarre….ik vind het, me dunkt, ook zo wel een heel kek plaatje!! Zo….en laat de “witjassen” nu maar komen vanwege mijn vergevorderde aanvalletje van ALEW….astrolijstjes ego waanzin…hihi!!

Share
Over Jan Brandt

Comments

  1. Olaf van Kooten zegt

    De John Fire Catalogus, klinkt lekker. Zullen we van de Coconnevel dan maar JFC 01 maken?

Speak Your Mind

*