Jawel, ook de Telegraaf doet aan sterrenkunde. Op 25 augustus 2020 stond er een groot artikel in deze krant over mijn boek ‘Telescopen en tijdmachines‘. Het artikel is online te lezen voor abonnees van de Telegraaf (zie telescopen-net-tijdmachines). Wie geen abonnement heeft, kan het artikel vinden bij de visboer, of in de papierbak van de buurman.
De journalist, Menzo Willems, had veel werk. Voordat hij mij ging interviewen moest hij 280 pagina’s aan sterrenkunde lezen. Kudo’s aan Menzo voor zijn inzet om een gedegen artikel te produceren. In mijn boek passeren talloze telescopen de revue, maar deze journalist wist precies dat de Nederlandse telescoop LOFAR het schoolvoorbeeld was van een tijdmachine. LOFAR kan immers miljarden lichtjaren ver weg kijken en kijkt daarmee ook miljarden jaren terug in de tijd. Er volgde vragen over aliens en zelfs over klimaatverandering. Hoewel dit laatste niet in mijn boek voor komt. Menzo wilde graag horen of Mars een ‘plan B’ zou kunnen zijn, indien we het hier op aarde goed verpesten. Het eindresultaat is een leuk artikel. Maar er slopen wel een paar kleine misvattingen tussen de mazen door. Het is een mooi excuus om wat dieper in te gaan op een paar sterrenkundige feitjes.
Reizen met de lichtsnelheid
In mijn boek bespreek ik wat er gebeurt wanneer je probeert te reizen met de snelheid van het licht. Een van de gevolgen is dat je massa toeneemt wanneer je versnelt. Jawel, hoe sneller je beweegt, hoe zwaarder je wordt. Hierdoor kost het steeds meer energie om nog verder te versnellen. Dit is een gevolg van de relativiteitstheorie van Einstein. En warempel, dit mysterieuze feitje heeft het artikel gehaald. Er staat echter nog iets over reizen met de lichtsnelheid. In het artikel staat dat je er 4.5 jaar over zou doen indien je met de lichtsnelheid naar Proxima Centauri zou reizen. Deze ster staat op een afstand van 4.24 lichtjaar. Dus dat zit aardig in de buurt. Maar als ik heel kritisch ben, klopt deze stelling niet. Het werkelijke antwoord is namelijk dat het helemaal geen tijd kost om bij Proxima Centauri te komen indien je met de lichtsnelheid reist. Ook dit is een gevolg van de relativiteitstheorie. Wanneer je met de lichtsnelheid reist, dan ervaar je dat de ruimte tussen de aarde en de ster inkrimpt tot 0 meter! Dit heet Lorentzcontractie. Het kost jou, als supersnelle ruimte-reiziger, helemaal geen tijd om bij Proxima Centauri te komen. Vanuit de aarde zou het echter lijken alsof jij er 4.5 (of eigenlijk 4.24) jaar over doet. Dit verschil in het verloop van tijd heet tijddilatatie. Het ging wat te ver om dit allemaal in het artikel van de Telegraaf op te nemen en dus sloop er een kleine misvatting in.
FRB’s
Het artikel is royaal met het geven van erkenning. Zo wordt de ontdekking van de zogenaamde Fast Radio Bursts (FRB’s) beschreven als een ontdekking van Smits en zijn collega’s. Deze auteur had daar echter niets mee te maken. De eerste FRB was gevonden door David Narkevic. David ploeterde zich door talloze diagrammen heen. Deze diagrammen toonden data afkomstig van de Australische Parkes telescoop. Hij deed dit in opdracht van zijn promotor Duncan Lorimer. Daarbij kwam David per toeval een uitzonderlijk heldere flits tegen met een duur van slechts enkele milliseconden. Deze snelle radio-flits, oftewel Fast Radio Burst, leek uit het niets te komen. Net als bij de ontdekking van pulsars dacht men eerst dat deze FRB een lokale storing was. Bizar toevallig zaten er inderdaad stoorsignalen in de diagrammen die net als de FRB slechts enkele milliseconde duurden. Deze bleken afkomstig te zijn van de magnetron van het bezoekerscentrum. Omdat de eerste FRB zoveel leek op de stoorsignalen, duurde het lang voordat de sterrenkundige gemeenschap erkende dat deze flits werkelijk uit de ruimte kwam. Het bleek zelfs dat de FRB uit de hele diepe ruimte kwam. De flits was miljoenen jaren geleden uitgezonden door een nog onbekende bron. Deze FRB kreeg de naam Lorimer burst, vernoemd naar de promotor van de ontdekker. Inmiddels zijn er vele honderden FRB’s gevonden. Ze komen vanuit verschillende plekken in de ruimte. Nu zijn ze nog mysterieus. Maar er wordt momenteel veel onderzoek naar gedaan. Ik vermoed dan ook dat het slechts een kwestie van tijd is voordat de sterrenkundigen FRB’s volledig doorgrond hebben.
LGM
Bij de eerste waarneming van de pulsar dacht men eerst dus ook aan een stoorsignaal. Pulsars zien we als korte flitsjes van radiogolven. Het verschil met een FRB is dat pulsars veel dichterbij staan en dat de pulsjes heel regelmatig terugkeren. Die regelmaat is zo ongelofelijk precies, dat men even dacht dat het geen natuurlijk verschijnsel kon zijn. En dus speculeerden de sterrenkundigen dat het signaal van kleine groene mannetjes afkomstig was. Vandaar dat het signaal LGM werd genoemd. Dat staat voor Little Green Men. Menzo had dit echter verkeerd verstaan. Hierdoor suggereert het artikel dat pulsars vernoemd zijn naar een enkele Little Green Man.
De dampkring van Mars
Het einde van het artikel gaat over de snelle klimaatverandering. Ja, het zijn de mensen die daar verantwoordelijk voor zijn. Hoe eerder we dit met zijn allen accepteren, hoe eerder we de huidige klimaatverandering ongedaan kunnen maken. Maar zouden we niet gewoon op Mars kunnen gaan leven? Nee, dat is zeer beslist geen goed idee. Het artikel vermeldt dat leven op Mars geen pretje is. Mars heeft immers geen dampkring. Maar ook hier moet ik een aantekening maken. Je hebt op Mars inderdaad een ruimtepak nodig om buiten te kunnen rondwandelen. Mars heeft echter wel degelijk een dampkring, maar deze is heel erg dun. De dampkring van Mars is ijl om twee redenen. Op de eerste plaats is de zwaartekracht op Mars ongeveer een derde van de zwaartekracht hier op aarde. Dat komt omdat Mars kleiner is dan de aarde. Maar nog belangrijker is het feit dat Mars vrijwel geen magneetveld meer heeft. Zo’n vier miljard jaar geleden is Mars namelijk zijn magnetisch veld kwijtgeraakt. Daardoor kan de zonnewind (dit zijn geladen deeltjes die vanaf de oppervlakte van de zon de ruimte in stromen) de buitenlagen van de atmosfeer van Mars bereiken. Door deze interactie verdwijnen de moleculen uit de atmosfeer en blijft er een ijle lucht over.
En zo leren we toch weer wat feitjes over sterrenkunde, met dank aan de Telegraaf.
Meer sterrenkunde vind je op mijn website: roysmits.nl
