Simulatie van de invloed van een nabije supernova op de zonnewind in het zonnestelsel. De zon is het rode stipje, de blauwe stippelijn de baan van de aarde. Credit: Jesse Miller
Zo’n 359 miljoen jaar geleden vond de zogeheten ‘Laat-Devonische extinctie’ plaats, één van de vijf grote massa-extincties in de geschiedenis van het leven op Aarde. Bij deze extinctie stierven vooral veel zeedieren. Een team sterrenkundigen onder leiding van Brian Fields (University of Illinois) denkt dat deze extinctie veroorzaakt is door een supernova, die op zo’n 65 lichtjaar afstand staat, een afstand die relatief gezien erg dichtbij is. Het team onderzocht rotsen, die qua leeftijd op de grens liggen van het Devoontijdperk en het daarop volgende Carboontijdperk. Plantensporen in die rotsen laten zien dat er een overvloed is aan UV-licht van de zon, een teken dat er weinig ozon was in de atmosfeer, het molecuul dat UV-straling kan tegenhouden. Verdwijning van ozon zou ook kunnen komen door vulkaanuitbarstingen en klimaatopwarming, maar in die periode zijn daar geen tekenen van bekend. Gammaflitsers, zonneuitbarstingen en meteorietinslagen kunnen óók ozon doen verminderen, maar dat zijn meestal kortdurende gebeurtenissen, die niet voor een structurele verlaging van het ozon kunnen zorgen. Daarom denken de sterrenkundigen dat een supernova de oorzaak moet zijn geweest van deze extinctie. Zo’n nabije supernova bezorgt de aarde in eerste instantie een grote dosis UV- en röntgenstraling, gevolgd door energierijke kosmische straling (vooral protonen). De ozonlaag kan daardoor wel honderduizend jaar in omvang sterk afnemen.
Veroorzaakte een nabije supernova de Laat-Devonische extinctie? Credit: Geralt/Pixabay.
Nou blijkt uit onderzoek dat voorafgaand aan de Laat-Devonische extinctie er al een afname was van de bio-diversiteit. Het zou dus best kunnen dat er niet sprake was van één supernova, maar dat er een keten van sterexplosies was. Een bevestiging van de supernova-theorie voor de massa-extinctie zou de vondst kunnen zijn van de isotopen plutonium-244 en samarium-146 in de rotsen uit die tijd, maar dat is nog niet het geval. Men denkt dat de supernova ongeveer 65 lichtjaar van ons vandaan stond, net iets verder dan de ‘kill-distance’, de afstand die voor een totale massa-extinctie zou hebben gezorgd (25 lichtjaar). Eh… ter vergelijking: Betelgeuze, de rode reus die wellicht ook tussen nu en honderduizend jaar kan exploderen als supernova, staat op 600 lichtjaar afstand. Hier het vakartikel van Fields et al, verschenen in the PNAS. Bron: Universiteit van Illinois.
