29 maart 2024

Sterrenkundigen vinden aanwijzing voor mogelijk leven in atmosfeer Venus: fosfine

Artistieke impressie van het wolkendek van Venus. Credits: ESA

We zoeken al jaren naar buitenaards leven en bijna altijd gaat de meeste aandacht naar Mars – afgelopen juli ging er nog een vloot van drie missies naar toe om daar verder te speuren naar (voormalig) leven. Maar nu is er een onverwachte andere planeet om de hoek komen kijken, die mogelijk leven bevat: Venus! Een team van onderzoekers van MIT en de Cardiff Universiteit, dat onder leiding staat van Jane Greaves, heeft namelijk in de atmosfeer van Venus fosfine (PH3) ontdekt. Dat is een stinkend en giftig gas, dat voor ons dodelijk is en dat door de chemische industrie wordt geproduceerd voor allerlei toepassingen. MIT-wetenschappers hadden eerder aangetoond dat als fosfine op een rotsachtige, op de aarde lijkende planeet zou worden aangetroffen dat het alleen het product zou kunnen zijn van leven dat daar voorkomt. Nu blijkt het daadwerkelijk te zijn aangetroffen in de atmosfeer van Venus, hetgeen is gedetecteerd met de James Clerk Maxwell Telescoop (JCMT) op Hawaï en bevestigd met de Atacama Large Millimeter Array (ALMA) observatorium in Chili.

Credit: NASA

Nou staat Venus niet bekend als een levensvriendelijke omgeving. Sterker nog, wij zouden er niet kunnen leven. Er heerst een extreem klimaat met een temperatuur aan het oppervlak van rond de 500 °C, er is een hoge druk (ruim 90 bar) en een hoge koolstofdioxideconcentratie in de atmosfeer, hetgeen  betekent  dat iedere voor ons bekende vorm van leven op het oppervlak van Venus uitgesloten wordt geacht. Maar hoger in de atmosfeer is wel leven mogelijk, een idee dat al in 1967 werd geopperd door Harold Morowitz en Carl Sagan. MIT onderzoekers ontdekten vorig jaar dat anaeroob leven, d.w.z. leven dat niet gebruik maakt van zuurstof, in staat is fosfine te produceren. Sterker nog, op aardachtige planeten kan fosfine op geen enkele andere natuurlijke wijze worden geproduceerd dan door anaerobe levensvormen.

Hieronder een video met hoofd-onderzoekers Jane Greaves over de ontdekking van fosfine in de atmosfeer van Venus.

Fosfine is wel aangetoond in de atmosferen van Jupiter en Saturnus, maar dat zijn gasreuzen, die in de extreme omgeving in hun binnenste wel fosfine kunnen produceren, zónder biologische oorsprong. Als anaerobe microbacterieën fosfine produceren dan is fosfine dus een enorme ‘biosignatuur’, een sterke aanwijzing dat ergens leven voorkomt. De onderzoekers dachten toen meteen aan de James Webb Space Telescope (JWST), de opvolger van de Hubble ruimtetelescoop, die eind volgend jaar moet worden gelanceerd. Men rekende uit dat met de JWST op planeten tot 16 lichtjaar ver weg fosfine kon worden gedetecteerd. Maar zo ver heeft men dus helemaal niet hoeven te kijken, want nu blijkt het ook voor te komen op Venus, de planeet die het dichtst bij de aarde komt!

Credit: ESO/M. Kornmesser/L.Calcada/NASA/JPL-CalTech/Royal Astronomical Society.

Het team van Greaves heeft lang nagedacht over alternatieve verklaringen voor de aanwezigheid van fosfine in de zwavelrijke atmosfeer van Venus, maar ze konden niets vinden, niets tenminste wat het kon produceren in de hoeveelheid fosfine die is gevonden. “Dit betekent dat er leven is óf dat er een of ander fysiek of chemisch proces is op rotsachtige planeten die we niet kennen“, aldus Janusz Petkowski, één van de onderzoekers. Op het oppervlak van Venus is leven onmogelijk, maar in een smalle band van de atmosfeer op een hoogte van 48 tot 60 km is dat wel mogelijk. Daar heerst een temperatuur van 0 tot 90 °C en er zijn wolken. Het is in dat wolkendek dat fosfine is aangetroffen.

Spectrum van fosfine in de atmosfeer van Venus, links waargenomen door JCMT, rechts door ALMA, Credit: Greaves et. al. 2020

Na de detectie nam het team van Greaves meteen contact op met Clara Sousa-Silva, dé expert van dit stinkende, giftige goedje – zij en haar team hadden eind vorig jaar ontdekt dat fosfine een biosignatuur is. Men hanteerde het model van de atmosfeer van Venus dat ontwikkeld is door Hideo Sagawa (Kyoto Sangyo University). Daaruit blijkt dat fosfine een zeldzaam gas is, in een concentratie van 20 op de miljard moleculen in de atmosfeer van Venus. Hoewel dat laag is, is het niet ongewoon. Op aarde kunnen anaerobe microbacterieën ook fosfine produceren en dat komt in nog lagere concentraties voor.

Circulatie van wolkendruppeltjes met leven in het wolkendek van Venus. Credits: Seager e.a. MIT

Het leven op Venus zou zwevend zijn (Engels: ‘aerial’), voorkomend in dat specifieke wolkendek in de atmosfeer van Venus. Een biosfeer dus in de atmosfeer van Venus. Dat leven zou dan zitten in de wolkendruppeltjes, aldus onderzoek van Sara Seager en Janusz Petkowski. Die druppeltjes met leven zouden continu omhoog en omlaag gaan, zoals voorgesteld in de grafiek hierboven (zie voor de uitleg van de grafiek deze Astroblog van Angele Oosterom).

Hier het vakartikel over de ontdekking van fosfine in de atmosfeer van Venus, vandaag verschenen in Nature Astronomy. Bron: MIT.

Share

Comments

  1. Angele van Oosterom zegt

    Dat is dan rap antwoord op de vraag ‘Bevat het wolkendek van Venus microbieel leven?’ van de blog van 21/8 j.l. Prachtig nieuws. Ik las dat er 16.000 mogelijke kandidaat biosignaturen zijn, ik vind het zeer knap dat deze wetenschappers dit hebben uitgepuzzeld. Sluit mooi aan op het onderzoek van Sarah Seager en Pelkowsky.

  2. jan brandt zegt

    Gaan we het dan eindelijk toch meemaken??
    Feessie….”bidi bidi bidi-polonaise”!!!
    Eh…natuurlijk wel braaf op 1.5meter…oeps

    • Angele van Oosterom zegt

      Gaan we Astroblogs op Venus toch nog meemaken Jan? That is the question….

      • Ik heb al contact met die anaerobe bacterieën daar, ze gaan akkoord met samenwerking. 😀 Eerste interplanetaire convenant dat gesloten is. De link naar het vakartikel werkte overigens eerst niet, nu wel.

        • George Adamski was je al voor Arie…” In het boek beschreef Adamski een ontmoeting die hij in 1952 zou hebben gehad in Arizona met een bewoner van de planeet Venus die naar de aarde zou zijn gekomen “om de gevolgen van de atoombom te bestuderen”. Hij had met hem naar eigen zeggen telepathisch kunnen spreken.” bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/George_Adamski . Ik blijf liever met beide benen op de grond staan want dit onderzoek heeft m.i. nogal wat voeten in aarde.

      • jan brandt zegt

        Zucht..Angele..met jou “aan boord” is niets meer onmogelijk…en dat bedoel ik uiteraard in de meest positieve zins des woords, mijn waarde immer boeiend schrijvende astroblogs-collega!!

  3. Als er leven zou zijn op Venus, wat is dan de voedselbron van dit leven?
    Ik persoonlijk ben ervan overtuigd dat “waar leven mogelijk is in het heelal, daar is ook leven”, maar op Venus had ik het even niet verwacht.

  4. Ik mis Monique, ze was altijd into buitenaards leven, met mooie aanvullende informatie.

    • Hoi Yochem. Buitenaards leven of liever gezegd intelligent buitenaards leven interesseert me nog steeds hoor. Ik post ook regelmatig in de Astrocorner. Bijvoorbeeld UFO-getuigenissen, daar zitten wel wat opmerkelijke verhalen tussen. Ook wel andere astronomisch gerelateerde onderwerpen. Op mijn YouTube-kanaal heb ik een afspeellijst ‘UFO’ waar verschillende onderwerpen over buitenaards leven, vreemde objecten en interviews met o.a.Coen Vermeeren staan. Ja, misschien wordt het weer eens tijd om wat buitenaardse eigenaardigheden op te sporen 😉

  5. Wybren de Jong zegt

    Phil Plait (Bad astronomy) heeft er een artikel over geschreven en waarschuwt dat we niet te snel moeten concluderen dat er leven is op Venus; het bewijs voor Fosfine berust op 1 absorptielijn en dat is nogal mager. Er is nog meer onderzoek en meer bewijs nodig.
    https://www.syfy.com/syfywire/so-astronomers-may-have-found-evidence-of-life-on-venus

  6. Voor de synthese van phosphine was daar wel intelligent leven voor nodig… “Phosgene was synthesized by the Cornish chemist John Davy (1790–1868) in 1812 by exposing a mixture of carbon monoxide and chlorine to sunlight. He named it “phosgene” in reference of the use of light to promote the reaction” bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Phosgene . En vervolgens hebben ze daarmee elkaar uitgemoord…The collapse of international conventions against chemical weapons led to the widespread use of chlorine (& phosphine) gas in World War I” . uche…

  7. Wybren de Jong zegt

    Toch geen fosfine op Venus! De schrijvers van een nieuw artikel komt tot die conclusie, nadat ze de analyse van de ALMA gegevens nog eens kritisch bekeken hebben.
    https://arxiv.org/abs/2010.09761

Laat een antwoord achter aan Angele van Oosterom Reactie annuleren

*