28 maart 2024

Voor het eerst is een intacte grote planeet ontdekt bij een witte dwerg

Impressie van WD 1856 b bij z’n ster, de witte dwerg WD 1856+534. Credits: NASA’s Goddard Space Flight Center

Het is sterrenkundigen voor het eerst gelukt om een grote exoplaneet te vinden die draait om een witte dwerg. De witte dwerg in kwestie heet WD 1856+534,80 op lichtjaar afstand van ons vandaan in het sterrenbeeld Draak, en de planeet die er omheen draait is maximaal 13,8 keer zo zwaar als Jupiter. Maak je daar even een voorstelling van: een planeet vele malen groter dan Jupiter, die in 34 uur een omwenteling maakt om de witte dwerg, een uitgebluste ster, slechts 18.000 km in diameter (40% groter dan de aarde), maar met de massa van de zon. Het is niet voor het eerst dat men een grote gasreus bij een witte dwerg vindt. Vorig jaar werd er ook al eentje ontdekt, bij de witte dwerg WDJ0914+1914, maar liefst 1500 lichtjaar verderop. Maar die exoplaneet wordt beetje bij beetje opgepeuzeld door de aantrekkingskracht van de witte dwerg. De gasreus bij WD 1856+534 is helemaal intact en dat maakt ‘m uniek.

Credit: International Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA/J. Pollard

Sowieso is het bijzonder dat er planeten bij witte dwergen worden ontdekt, want die compacte stersoorten hebben een verleden dat niet levensvatbaar is voor planeten. Meestal treft men bij witte dwergen alleen afval aa, restanten van planeten die de vorming van de witte dwerg niet overleeft hebben. Als sterren zoals de zon door hun waterstofverbranding in de kern heen zijn – bij de zon is dat over zo’n vijf miljard jaar aan de hand – dan zwellen hun buitenlagen op en worden ze een rode reus. In het geval van de zon zal er dan van de planeten tot aan Mars weinig overblijven dan brandende sintels. Daarna stoot de reuzenster z’n buitenlagen weg, ook geen pretje voor de verder weg staande planeten, en de kern die dan overblijft is een witte dwerg. Bij de twee witte dwergen in kwestie is de reuzenplaneet – WD 1856b heet ‘ie – er kennelijk in geslaagd om die transformatie van hoofdreeksster naar rode reus en tenslotte naar witte dwerg te overleven. Men denkt dat de planeet in eerste instantie verder van de ster afstond, maar dat door interacties van WD 1856b met andere planeten z’n baan sterk elliptisch werd en dat het perihelium, het punt in z’n baan het dichtst bij de ster, erg dicht bij de ster stond. In de miljoenen (of miljarden) jaren daarna is die baan meer cirkelvormig geworden (zie de afbeelding hierboven).

Aan de waarnemingen aan WD 1856b hebben veel instrumenten bijgedragen, o.a. de TESS en Spitzer ruimtetelescopen van de NASA en op aarde de Gemini telescoop op Hawaï. In Nature verscheen dit vakartikel over de waarnemingen aan WD 1865b.

Bron: NASA.

Share

Comments

  1. Hephaistos zegt

    Rare vraag misschien. Als een rode reuzensterren z’n buitenlagen doet uitdijen, zou dit gas dan ingevangen kunnen worden door een vergelegen gasreus die zo in massa toeneemt met meerdere Jupiters?

  2. Dat kan misschien, ja:
    https://arxiv.org/abs/1406.0884

Laat een antwoord achter aan June Reactie annuleren

*