Sterren en planeten lijken zo’n beetje gelijktijdig te onstaan

Recent onderzoek heeft laten zien dat sterren en planeten zo’n beetje gelijktijdig lijken te ontstaan en dat ze ook samen opgroeien. Ja dùùùhhhh, zeg je misschien, dat is toch niets nieuws? Sterren en planeten ontstaan toch uit zo’n samentrekkende wolk, die tot een schijf afplat en in het centrum heet wordt en waaruit een ster ontstaat en in de rest van de schijf ontstaan planeten? Nee, zo simpel is het niet. Lang dachten sterrenkundigen dat er eerst een ster in het centrum ontstond en dat pas daarna in de omringende schijf van gas en stof planeten ontstonden. Maar nu blijkt dat dus toch weer anders. Met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili hebben ze gekeken naar IRS 63, een zeer jonge proto-ster, nog geen 500.000 jaar oud, die omgeven wordt door een grote schijf van gas en stof. IRS 63 staat 470 lichtjaar van ons vandaan in het sterrenbeeld Slangendrager (Ophiuchus) en hij ligt in de grote interstellaire moleculaire wolk L1709 (zie foto hieronder, x is waar IRS 63 zich bevindt).

Normaal gesproken zijn proto-sterren minstens een miljoen jaar oud, maar IRS 63 is dus zelfs voor proto-ster maatstaven jong. Hij is iets lichter dan de zon. Naast deze ster in wording hebben ze met ALMA in de omringende ‘circumstellaire’ schijf ook twee ringen waargenomen, waar zich planeten vormen, daartussen twee ‘gaten’ met minder materiaal. Buiten een diameter van 20 Astronomische Eenheid (ongeveer de afstand zon-Uranus) bevindt zich 0,5 Jupitermassa aan stof in de schijf. Gas is er nog veel meer, meer dan honderd keer zo veel als de hoeveelheid stof. Een massa van 0,03 Jupitermassa’s is voldoende om de kern van een gasachtige planeet á la Jupiter te vormen, dat zijn ongeveer tien aardmassa’s.

Hier het vakartikel, verschenen in Nature. Bron: Max Planck Instituut.