Dat er in de centra van sterrenstelsels superzware zwarte gaten zijn weten we al geruime tijd. Maar dat die zwarte gaten ook schaduwen werpen op het hun omringende sterrenstelsel was nog niet bekend, tenminste het werd wel vermoed dat het kon, maar was nog niet waargenomen. Tot nu. Want dankzij een kunstenaar en amateur-sterrenkundige, Judy Schmidt uit Modesto (Californië, VS), hebben sterrenkundigen het ook daadwerkelijk waargenomen. Gebruikmakend van de Hubble ruimtetelescoop heeft men in IC 5063, een naburig Seyfert-sterrenstelsel (156 miljoen lichtjaar afstand), schaduwen waargenomen die veroorzaakt worden doordat licht dat door het actieve superzware zwarte gat in het centrum wordt uitgezonden wordt tegengehouden door donkere stofwolken. En dat dankzij het erk van Schmidt. Als beeldend kunstenaar bewerkt Schmidt ook astronomische foto’s en toen ze een met Hubble gemaakte foto van IC 5063 zag bewerkte zij die in december vorig jaar tot deze zwart-wit opname:
En wat zag ze? Onder en boven de kern van het stelsel allemaal zwarte strepen, die er uit zien als schaduwen. De oorspronkelijke foto van Hubble en haar bewerkte versie liet ze in de volgende tweet zien en dat leverde vervolgens de aandacht op van professionele sterrenkundigen, waaronder William Keel (die zich eerder ook al bezig hield met Hanny’s Voorwerp, ook al zo’n ontdekking door een amateur-sterrenkundige):
Looking at this new pic of IC5063 (from Barth’s Prop15444), trying to figure out if I can make a color image… hmm maybe not, but are these cones I’m straining to see real, I wonder? ? pic.twitter.com/EtMSyhhTkj
— Judy Schmidt (@SpaceGeck) December 2, 2019
En dit alles leverde uiteindelijk een echt wetenschappelijk artikel op, gepubliceerd in the Astrophysical Journal Letters, waarin Keel en Schmidt tweede en derde auteur zijn geworden. De sterrenkundigen denken op basis van de bewerkte foto’s van IC 5063 dat er rondom het zwarte gat in de kern een ring van stoffig materiaal zit, dat het licht van het actieve zwarte gat (van z’n accretieschijf feitelijk) tegenhoudt. De schaduwen zijn ongeveer 36.000 lichtjaar lang (!). Hieronder een geannoteerde versie van de kleurenfoto bovenaan.
Het schaduwspel in IC 5063 doet denken aan de wolkenstralen die we zien als het zonlicht door wolken schijnt en we afwisselend zon en schaduw zien, zoals op onderstaande foto mooi te zien is:
Bron: NASA/Hubble.