29 maart 2024

Astronomen vinden zwerfplaneet met enorm krachtig magnetisch veld

Caltech/Chuck Carter; NRAO/AUI/NS

Astronomen hebben het enorm sterke magnetische veld in kaart gebracht van een zogenaamde zwerfplaneet – een planeet die eenzaam zonder moederster door het heelal beweegt. Het magnetische veld in kwestie is maar liefst 4 miljoen keer sterker dan de aardse variant. Uit de waarnemingen blijkt ook dat de zwerfplaneet enorm heldere aurora’s moet hebben – vergelijkbaar met het noorderlicht op aarde, maar dan veel krachtiger.

De planeet in kwestie gaat door het leven als SIMP J01365663+0933473 (SIMP voor vrienden) en staat op een afstand van ongeveer 20 lichtjaar vanaf de aarde. Aanvankelijk dacht men dat het om een bruine dwerg zou gaan, een mislukte ster met onvoldoende massa voor waterstoffusie. De massa van het object blijkt echter 12,7 keer die van Jupiter te bedragen en hiermee is het object officieel een planeet (de scheidingslijn tussen de twee soorten objecten bedraagt 13 Jupitermassa’s).

De waarnemingen in kwestie zijn de eerste radio-observaties die verricht zijn bij een planeet buiten het zonnestelsel en het is ook de eerste keer dat wetenschappers het magnetische veld van zo’n object in kaart gebracht hebben. Overigens is SIMP ondanks het feit dat deze niet om een ster draait behoorlijk heet – zo’n 825 graden Celsius aan de wolkentoppen. Deze warmte is overgebleven van het ontstaan van de verre wereld, in kosmische termen niet superlang geleden – naar schatting is de zwerfplaneet zo’n 200 miljoen jaar oud.

Het magnetische veld van SIMP is onverwacht krachtig – zelfs het enorm sterke magnetisme van Jupiter, dat 20.000 keer sterker is dan op aarde, verbleekt hierbij. Het feit dat men ook aanwijzingen heeft gevonden voor aurora’s bij SIMP betekent nog iets bijzonders. Op aarde worden de aurora’s veroorzaakt doordat elektrisch geladen deeltjes van de zon worden ingevangen door het magnetische veld en aan de polen in botsing komen met luchtdeeltjes.

Op Jupiter zijn de aurora’s veel krachtiger en dat komt doordat deze vooral worden veroorzaakt door deeltjes die worden uitgestoten door zijn vulkanische maan Io. Waarschijnlijk is bij SIMP iets soortgelijks aan de hand en dat betekent dat deze net-niet bruine dwerg een maan moet hebben!

Samengevat is SIMP een enorme exoplaneet zonder ster en mét een maan, die getooid door prachtige aurora’s door de Melkweg zwerft. Maar wat betekent deze ontdekking? Wel, het levert nieuwe inzichten in de achterliggende machanismes van magnetische dynamo’s die werkzaam zijn voorbij het zonnestelsel. Bovendien betekent het feit dat we radiosignalen kunnen opvangen van deze wereld dat we een nieuwe manier hebben om exoplaneten te detecteren, inclusief de schimmige zwerfplaneten die zonder moederster bewegen.

P.S. ik wil persoonlijk even van de gelegenheid gebruik maken om alle bezoekers en mede-auteurs een prettig uiteinde te wensen van het jaar 2020, en laten we hopen op een meer voorspoedig verloop van 2021 😉

Edit: nadat ik het hele stukje had getypt blijkt het om een nieuwsbericht te gaan uit 2018. Oeps! Vind het nu zonde van de tijd om ‘m niét te plaatsen 😛

Share

Comments

  1. Enceladus zegt

    Oké, al wat ouder nieuws dus, maar toch wel interessant. Is voor de definitie van een planeet niet van belang dat het object om een ster moet draaien of hebben gedraaid? Als het geen planeet is die uit het zonnestelsel waar hij ontstaan is, is gekickt, maar werkelijk een autonoom ontstaan object dat net niet genoeg massa had om fusie op gang te brengen, dan is het voor mij gevoelsmatig geen zwerfplaneet maar een doodgeboren ster. En dat lijkt me eigenlijk een aparte categorie.

    Meteen nog iets om over na te denken: met 12,7 keer de massa van Jupiter én minimaal een maan krijg je de interessante mogelijkheid dat die maan langzaamaan naar binnen wordt gehengeld. Stel nu dat die maan 0,3 keer de massa van Jupiter heeft, dan krijg je letterlijk vuurwerk als deze wordt opgeslokt door dit object. Zou dat niet mooi zijn, 200 miljoen jaar na je eigenlijke geboorte alsnog tot leven komen?

    Groet,
    Enceladus (Gert)

    PS: 0,3 keer de massa van Jupiter is nog altijd 95,4 keer de massa van de aarde. Dat lijkt idioot veel voor een maan, maar aangezien deze ‘planeet’ eigenlijk zowat een ster is, is een maan daar misschien ook wel zowat een planeet.

    PPS: Even mijn huiswerk gedaan, en wat denk je? Er blijkt een planeet te zijn die precies 95,4 keer de massa van de aarde heeft: Saturnus!

  2. Olaf van Kooten zegt

    Okee, even overnieuw. Het (feitelijke correcte) geraaskal van net brengt alleen meer onduidelijkheid. Even in schema.

    Het hoofdobject is een sub-bruine dwerg en feitelijk dus een “stellair object van planetaire massa”. Goed, uit de schijf hier omheen ontstaan dan objecten die zelf Jovian kunnen zijn en feitelijk dus eerder als planeten dan manen kunnen worden beschouwd.

    Het hoofdobject is een zwerfplaneet (met dezelfde massa als de sub-bruine dwerg). Goed, uit de schijf hier omheen ontstaan dan objecten die waarschijnlijk niet Jovian kunnen zijn en dus werkelijk als manen worden beschouwd.

    Helaas zijn sub-bruine dwergen en zwerfplaneten van dezelfde massa niet van elkaar te onderscheiden. Het is dus volledig onduidelijk of hier omheen nou manen of planeten ontstaan. Dit maakt wel uit over de vraag of zo’n maan/planeet Jovian zou kunnen zijn en dus de vereiste extra massa zou kunnen geven om het hoofdobject “over the edge” te krijgen en hier deuteriumfusie te laten starten.

    Hoe dan ook, met dit soort objecten die op de grens zitten tussen planetair en stellair is terminologie die gebruikt dient te worden niet erg goed gedefinieerd.

    Dan als extra zaken wil het volgende nog zeggen. Ook objecten van een bruine dwerg-massa zou rondom een ster ontstaan kunnen en later zijn weggekickt. Deze (uiterst zeldzame groep van bruine dwergen) zijn dus planetair en niet stellair en ondanks dat het bruine dwergen zijn, draaien hier manen omheen.

    De meeste bruine dwergen ontstaan op zelfde wijze als sub-bruine dwergen (en sterren) en hier draaien dan planeten omheen.

    Ten slotte kun je afvragen: als een bruine dwerg kan ontstaan vanuit accretie en het later absorberen van massieve gaswolken (zoals Jupiter), zouden dan ook massiever M-dwergen (sterren dus) ook kunnen ontstaan op deze wijze? Want dan heb je ineens rode dwergsterren die feitelijk ook planeten zijn!

    • Vet bericht Olaf,

      maar…. hoe ga ik het nou aan nieuwelingen uitleggen.
      Zijn het nou Planeetachtige Sterren of Sterachtige Planeten? waar je hier over schrijft.
      En wanneer is een Maan een Maan of juist weer een Planeet?
      Voor mij is een centrale alleen gaand hoofdobject wat een fusieproces heeft een Ster.
      Alle andere objecten die daar weer omheen zweven zijn daarop Planeten mits ze ook aan fusie doen. ( Dubbel Ster )
      Alles wat rond die nu vernoemde Planeten een baan heeft is in mijn idee toch gewoon een Maan.
      En Manen met natuurlijke satellieten daar ken ik er nog geen van, hoewel er planetoïden zijn waar rotsblokken rond zweven.
      En jazeker er zijn alleen gaande objecten met en zonder fusieproces ontdekt in ons Heelal, die allemaal al benoemd zijn.
      Dus Olaf word het nu wel of niet een nieuwe categorie?

      Overigens wat heeft het woord Jovian voor een betekenis in het bericht?
      Ik ben taal technisch nog niet zolang goed bezig vanwege mijn dyslexie en zodoende zijn vreemde woorden vaak alleen maar verstoring.

      • Enceladus zegt

        “Alle andere objecten die daar weer omheen zweven zijn daarop Planeten mits ze ook aan fusie doen.”

        Ik kreeg zojuist een telefoontje van Pluto. Die zoekt nog een advocaat die een pleidooi voor hem wil houden om zo de status van planeet terug te krijgen. Iets voor jou, Jos?

        😉

        Groet,
        Gert (Enceladus)

    • Hephaistos zegt

      Zou dat inderdaad kunnen, dat door accretie hele lichten M-dwergen kunnen ontstaan?

  3. Is ook bekend wat zijn baan is, welke richting hij opgaat. Is dit naar ons toe of van ons af, of zijwaarts?

    • Z’n eigenbeweging is per jaar 1,24 boogseconde (Rechte Klimming) en 0,017″ (Declinatie), zijwaarts dus. Wees niet bang dat hij onze kant uit komt, hij staat bijna 20 lichtjaar van ons vandaan.

      • Dat geloof ik ook niet, maar het is wel een zwerver. Dus, je weet maar nooit, door wat of hoe hij uit zijn huidige baan kan worden geduwd, toch?

        • Enceladus zegt

          Maar ook een zwerver volgt uiteindelijk een baan om het middelpunt van het Melkwegcentrum. Er is niet meer reden om bang te zijn voor dit object dan voor welk ander object in de Melkweg dan ook. In theorie kan er net zo goed een ‘gewone’ ster op ramkoers met ons liggen. En aangezien er daar ontzettend veel meer van zijn, is die kans ook groter.

          Overigens schijnt het zo te zijn dat zelfs de ‘botsing’ met het Andromedastelsel t.z.t. tamelijk vreedzaam zal verlopen. De kans dat we uitgeroeid worden door een aanvaring met een andere ster lijkt mij nagenoeg nihil, dus koop gerust nog een Oudejaarslot. 😉

          Groet,
          Gert (Enceladus)

  4. Op Jupiter zijn de aurora’s veel krachtiger en dat komt doordat deze vooral worden veroorzaakt door deeltjes die worden uitgestoten door zijn vulkanische maan Io. Waarschijnlijk is bij SIMP iets soortgelijks aan de hand en dat betekent dat deze net-niet bruine dwerg een maan moet hebben!

    Mijn inziens lijkt het bovenstaande in de tekst een verwikkeling van twee processen bij Jupiter.

    Dat Io vulkanisme heeft was een hele verrassing tijdens het voyager bezoek in 1979.
    Dit heeft het ontdekken van de voorheen onzichtbare ringen rond Jupiter bewerkstelligd.
    Maar dat het proces op Io er ook voor zorgt dat we Poollicht op de Gasreus hebben was mijn onbekend is zodoende nog wat mij betreft discutabel.

    Dat het Poollicht invoelt heeft op de heel diffuse atmosfeer van Io en meer Manen is ondertussen wel gedetecteerd.
    Het magnetische veld van Jupiter is namelijk zo krachtig dat het zelfs op onze Aarde meetbaar is.
    Mij is ooit in een college uitgelegd dat dit veld er “zelf” voor zorgt dat Jupiter Poollicht heeft, dus niet de invloed van onze Zon.

    Er zijn heel duidelijke opnamen gemaakt waar veldlijneindpunten zichtbaar zijn die een verbinding met de galileïsche manen hebben.
    Deze beelden verklaren zo de aanwezigheid van een of meerdere manen rond ( in dit geval ) Jupiter en is zo ook mogelijk op een ander ruimteobject.
    En daarom hoop ik niet dat wat het bericht verteld dat vulkanisme van Io er voor zorgt. Toch…..!

    Wie kan mij ( in begrijpelijk Nederlands) eventueel vertellen waarom het anders zou gaan dan hoe ik het hier beschrijf?

  5. De aanwezigheid van een maan bij SIMP J013656.5+093347 is gewoon een mogelijke verklaring voor het sterke magnetische veld. Een maan is niet gedetecteerd.

    “Maar dat het proces op Io er ook voor zorgt dat we Poollicht op de Gasreus hebben (…)”
    “(…) dat wat het bericht verteld dat vulkanisme van Io er voor zorgt.”

    Het bericht van Olaf stelt niet dat alleen het vulkanisme op Io de aurora’s op Jupiter veroorzaakt. De absoluutheid van je vraag weerspiegelt niet de nuance die Olaf aanbracht.

Laat een antwoord achter aan June Reactie annuleren

*