De zonneactiviteit van de laatste ruim duizend jaar. In blauw de metingen met de C14-methode (in wit de marges), in rood de metingen met de zonnevlekken. Credit: ETH Zurich.
Een internationaal team van onderzoekers is er in geslaagd om met behulp van jaarringen van bomen de zonneactiviteit te reconstrueren tot aan het jaar 969, een periode van maar liefst 1052 jaar. Dankzij het waarnemen van zonnevlekken weten sterrenkundigen hoe de activiteit van de zon met een elfjarige cyclus precies wisselt, maar die kennis reikt slechts tot begin 17e eeuw, toen men voor het eerst zonnevlekken ging meten met telescopen. Door met de welbekende C14-methode radioactief koolstof in de jaarringen van bomen te meten wist het team, dat onder leiding stond van Hans-Arno Synal en Lukas Wacker (Laboratory of Ion Beam Physics van de ETH in Zürich, Zwitserland), de activiteit van de zon in de periode vóór de ingebruikname van de telescoop te meten. Die C-14 methode is al heel lang in gebruik, maar de onderzoekers konden gebruik maken van een nieuw instrument om nog gedetailleerder de hoeveelheid koolstof in de jaarringen te meten (zie afbeelding hieronder).
Credit: ETH Zurich.
Aan de hand daarvan kon men met resolutie van slechts één jaar de zonneactiviteit van meer dan duizend jaar meten, te zien in de afbeelding hierboven. De bomen die men gebruikte kwamen uit archieven in het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland. De reconstructie bevestigt niet alleen het reguliere karakter van de elfjarige cyclus, maar laat ook zien dat tijdens langdurige minima van de zonnevlekken activiteiten de amplitude – het verschil in activiteit tussen de afzonderlijke minima en maxima – kleiner is. Men kon ook bevestigen dat er in het jaar 993 een uitbarsting van protonen op de zon was. Op basis van eerdere C14-metingen had men al een vermoeden dat er in 993/994 een zogeheten Solar Proton Event (SPE) had plaatsgevonden, waarbij de zon een enorme hoeveelheid waterstofkernen had uitgespuugd. Ook in 1052 en 1279 kon men een verhoogde activiteit van de zon vaststellen.
In Nature verscheen een vakartikel over het onderzoek aan de zonneactiviteit vanaf 969. Bron: ETH.
