29 maart 2024

Koude quasars vormen een nieuwe fase in de evolutie van sterrenstelsels

Impressie van een koude quasar. Credit: NASA/Daniel Rutter.

Sterrenkundigen hebben een quasar ontdekt die tegendraads is in z’n eigenschappen van wat ze als normaal beschouwen voor quasars. Het gaat om de ‘koude’ quasar genaamd CQ 4479, wiens centrale superzware zwart gat aan het groeien is en waarvan het omringende sterrenstelsel óók een grote stervorming meemaakt. En da’s anders dan ‘hete’ quasars, die een actief superzwaar zwart gat in hun centrum herbergen, dat sterk materie vanuit z’n omgeving aantrekt waardoor ‘ie groeit, maar waarvan de stervorming op een laag pitje ligt. Er zijn nu pakweg twee dozijn van die koude quasars bekend en daarvan is CQ 4479 uitgebreid bestudeerd met NASA’s SOFIA airborne observatory, een IR-instrument ingebouwd in een Boeing vliegtuig.

Quasar CQ 4479. Niet bekend is of die wazige rode vlek tegen CQ 4479 aan verbonden is aan de quasar. Credit:
K.C. COOKE ET AL/ARXIV.ORG 2020, SLOAN DIGITAL SKY SURVEY

Het blijkt dat de quasar CQ 4479 ongeveer 20 miljard zonsmassa zwaar is en dat de groei van het 24 miljoen zonsmassa zware zwarte gat – pakweg 0,3 zonsmassa per jaar – gelijke tred houdt met de snelheid waarmee nieuwe sterren zich vormen in de quasar – pakweg 95 zonsmassa per jaar (gelijke tred als je de massa van zwart gat en totale quasar in verhouding neemt). Normaal gesproken hanteren quasars een andere volgorde: eerst treedt de stervorming op, daarna begint het zwarte gat te groeien en stopt de stervorming. Men schat in dat het nog wel een half miljard jaar kan duren voordat het zwarte gat in CQ 4479 stopt met groeien. Dan zal ‘ie gas en stof wegblazen uit het omringende stelsel en dan zal ook de stervorming stoppen, omdat die afhankelijk is van de toevoer van koud gas – ‘shutdown‘ noemen de sterrenkundigen dat. Allison Kirkpatrick (University of Kansas in Lawrence, VS) ontdekten de koude quasars doordat ze röntgenstraling van de quasars zagen, hét kenmmerk van groeiende, gulzige zwarte gaten, maar óók laagenergetische infraroodstraling. hét kenmerk van koud gas om stervorming te krijgen. In dit vakartikel, gepubliceerd in the Astrophysical Journal, werden ze koude quasars genoemd. Men denkt dat de waarnemingen erop duiden dat er wellicht een andere fase mogelijk is in de evolutie van sterrenstelsels. Hier is de intro tot de presentatie die onlangs over de koude quasars werd gehouden tijdens de 237e bijeenkomst van de AAS. Bron: Science News.

Share

Speak Your Mind

*