28 maart 2024

Avi Loeb, ‘Oumuamua, Breakthrough Initiatives ‘Starshot’

Recentelijk ging een Astroblog van Olaf van Kooten over de bekende fysicus en astronoom Avi Loeb, zijn nieuwste boek en Loeb’s standpunt inzake ‘Oumuamua, of laatstgenoemde mogelijk een buitenaards ruimteschip zou zijn. Het artikel eindigt met de vraag hoe ‘wij’, lezers, het publiek, hierover dachten. Was Avi Loeb, professor aan Harvard, met een indrukwekkende staat van dienst op het veld van de natuurkunde en astronomie, acht boeken op zijn naam en betrokken bij gerenommeerde onderzoeksinstituten enigszins van het pad af met te denken dat ‘Oumuamua mogelijk een buitenaards ruimteschip was, i.d. type lichtzeil, of is dit toch niet zo een gek idee? Hoe dan ook, momenteel kunnen we, bij gebrek aan bewijs en tot zich weer een andere ‘Oumuamua aandient, voorlopig stellen dat we niet zoveel verder zijn. Het artikel maakte zeker het een en ander los, gezien de vele reacties. Het is daarom dat ik in dit blogje wil uitleggen waarom ik een verband zie tussen Loeb’s standpunt en Breakthrough Starshot, een voorgestelde interstellaire missie naar het stersysteem Alpha Centauri, en vanmiddag zo zag ik, ook aangestipt door Theo Prinse in zijn reactie.

Lichtzeilsonde Credits; Breakthrough Initiatives

(O)SETI, Breakthrough Initiatives
In de reeds decennia gaande zoektocht naar mogelijke buitenaardse beschavingen zijn de frontrunners op dit gebied de SETI-organisatie (actief sinds de zestiger jaren) en Breakthrough Initiatives van Yuri Milner (opgericht 2015). Werd er voor de eeuwwisseling nog redelijk wat publiek geld gespendeerd aan SETI-projecten, momenteel is dat nihil en draait het op private gelden van liefhebbers. Talloze SETI (passieve SETI) projecten zijn er gerealiseerd, velen via NASA, maar het scannen van de hemel met radiotelescopen naar buitenaardse tekenen van leven, leverde tot op heden niets op. Ook OSETI, of optical SETI-projecten leverden geen resultaten op.* Actieve SETI, ook wel METI-projecten (Messagging ETI) als Arecibo uit 1974, de Cosmic Calls uit 1999 en 2003 enz. die versleutelde radioboodschappen naar sterren ver weg stuurden idem dito. Zero results.

Avi Loeb en James Guillochon over lichtzeilsondes
In 2016, werd in het kader van Milners BI, Breakthrough Starshot onthuld, dat er talloze miniscule ruimtesondes naar het meest nabije stersysteem gestuurd zouden worden, om aldaar de omgeving te verkennen en informatie terug naar de aarde te sturen (dus niet zozeer voor detectie van ETI, daar is Breakthrough Listen voor). Avi Loeb, direct betrokken bij BI, schreef reeds in 2015 samen met collega-astronoom James Guillochon een wetenschappelijk artikel over hoe wij mogelijk toch iets zouden kunnen opvangen van ETI zonder dat deze bewust signalen uitzendt. Het tweetal stelde destijds voor dat ‘ze’ mogelijk lichtzeilen gebruiken om van A naar B te komen en dat lekkage van radiostraling detecteerbaar zal zijn over interstellaire afstanden. Het artikel getiteld ‘SETI via Leakage from Light Sails in Exoplanetary Systems’ werd gepubliceerd in Astrophysical Journal Letters.** Het Nederlands tijdschrift Kijk wijdde ook een artikel aan het paper***, en Ik citeer: Guillochon en Loeb stellen zich vervolgens voor dat een buitenaardse beschaving twee planeten in hetzelfde zonnestelsel met elkaar verbindt door continu ruimtescheepjes met lichtzeilen heen en weer te sturen. Als die twee planeten zich vanuit de aarde gezien op één lijn bevinden, is de kans dat wij licht opvangen dat langs de randen van het zeil valt het grootst. Daar zou een toekomstig SETI-project zich dus op kunnen richten, vindt het tweetal. Natuurlijk is het bovenstaande plan alleen zinnig als lichtzeilen inderdaad zo’n goede manier blijken om door de ruimte te reizen – en aliens die deze methode gebruiken vervolgens geen oplossing vinden voor al dat licht dat niet op het zeil valt, maar erlangs schiet.”

‘Oumuamua als Starshot maar dan in omgekeerde richting, OMETI
Persoonlijk ben ik van mening, dat Loeb in ‘Oumuamua, na zijn ontdekking in 2017, deze ruimterots/schip/komeet als een soort Breakthrough Starshot zag maar dan in omgekeerde richting, ooit zijn er ‘lichtzeilschepen’ gelanceerd en i.i.g. eentje van de vloot is, per ongeluk of opzettelijk, alhier in ons zonnestelsel beland. In onderstaande Youtube video geeft Loeb enkele redenen waarom hij vermoedt dat de rots artificieel is. Het artikel van Loeb en Guillochon kan, ook al was ‘Oumuamua destijds in 2015 nog niet ontdekt, inhoudelijk wel bij Loebs denktrant aansluiten. Loeb, die zoals AB-lezer Cees Klaris m.i. terecht stelt ‘interessante onderwerpen op een relaxte manier benadert’.

In een hoofdstuk uit het boek ExtraTerrestrial Languages (MIT, 2019) gaat de auteur, wetenschapsjournalist Daniel Oberhaus, nog een stap verder. en verwijst daarbij tegeljkertijd naar ditzelfde paper van Loeb en Guillochon uit 2015. Hij stelt dat met Breakthrough Starshot deze radiostraling ‘lekkage’ bij de ruimtescheepjes ook gebruikt kunnen worden voor OMETI, ik citeer blz. 133: “…if the project (Breakthrough Starshot) comes to fruition it may also qualify as the first OMETI project, given that leakage from the beamed radiation used to propel the spacecraft will be detectable at interstellar distances.” Oberhaus ziet in dat je deze radiostraling kan gebruiken voor een optische METI-boodschap. Oberhaus merkt hierbij op dat alle high-power radiotransmissies op aarde vanaf WO II, tv, radio, radar, alles boven de 10 MHz, in de ruimte ‘lekt’ en inmiddels al een soort ‘wolk’ van radioruis heeft veroorzaakt waarvan de radius inmiddels zo een 80 lichtjaar beslaat. Oberhaus stelt dat in theorie elke beschaving met een voldoende gevoelige radiotelescoop in staat zou kunnen zijn om radio-lekkage van de aarde te detecteren, waardoor de aarde opgemerkt kan worden.

Of je deze astronoom nu werkelijk te ver vindt gaan inzake het voorstellen van ‘Oumuamua als ruimteschip, of hem een aansteller vindt, vast staat dat Loeb, nog relatief jong, kan bogen op een indrukwekkend palmares. Tevens is hij niet bang om belachelijk gemaakt te worden en, tja, hij spint er (waarschijnlijk) garen bij, zijn boeken gaan als warme broodjes. Maar waarom zou hij zijn reputatie te grabbel gooien, wat heeft hij eraan? Daarom stel ik dat het nu niet zozeer om die ene ruimterots gaat maar veeleer een vingerwijzing is richting onszelf, dat we niet verstarren in aardse conventies en af en toe het aards denkkader van ons afschudden. Verder heeft het niets met geloven te maken, alleen het onomstotelijk bewijs ontbreekt. Dit is enigszins in de lijn met andere reacties, waaronder die van Cees Klaris en Theo Prinse. Avi Loeb is om maar eens een ‘buzz’ uitdrukking te gebruiken een out-of-the-box denker, pur sang mag ik inmiddels wel zeggen. Bronnen: Centauri Dreams blog, Daniel Oberhaus’ Extraterrestrial Languages, SETI

Share

Comments

  1. “Verder heeft het niets met geloven te maken, alleen het onomstotelijk bewijs ontbreekt.” Ik wil deze stelling wel omdraaien @Angele, zonder maar een greintje bewijs heeft dit out of the box idee van Loeb c.s. alles met geloof te maken, dat op hetzelfde niveau staat als astrologie & SF. Er is geen enkel verband tussen de technische mogelijkheden en experimentele propulsie methoden (icarus& lightseal 2) die getest worden en het daaraan gekoppelde feit dat er dan ook maar meteen aliens aan het stuur van een rotsblok zitten; dat zijn 2 totaal verschillende zaken. https://tweakers.net/nieuws/155674/lightsail-2-satelliet-wordt-succesvol-voortgestuwd-door-enkel-zonlicht.html & https://arxiv.org/pdf/1508.03043.pdf

    • Angele van Oosterom zegt

      @Nico, Ik wil de door jou geciteerde stelling wel weer terugdraaien. Loeb doet een suggestie, iets geloven gaat veel verder, geloven is aannemen van een bewering als waar. Daar is hier in de verste verte geen sprake van. Loeb gebruikt werkwoorden als ‘argue’ ‘consider’ en spreekt over een ‘serious possiblity’ maar dat is wat anders dan geloven. In zijn paper uit 2018 staat, ik citeer: “Considering an artificial origin, one possibility is that ‘Oumuamua is a lightsail, floating in interstellar space as debris from advanced technological equipment.” En verderop noemt hij nog andere mogelijkheden. (kopje ‘conclusions’)

      https://iopscience.iop.org/article/10.3847/2041-8213/aaeda8

      In het kader van zijn nieuwste boek zijn er nu veel interviews te vinden, o.a. in de interviews van Scientific American en Forbes staat het m.i. goed samengevat;
      Forbes: “To Loeb, the most plausible explanation was as obvious as it was sensational: taken together with its possibly pancakelike shape and high reflectivity, ‘Oumuamua’s anomalous acceleration made perfect sense if the object was in fact a light sail—perhaps a derelict from some long-expired galactic culture.”

      https://www.scientificamerican.com/article/astronomer-avi-loeb-says-aliens-have-visited-and-hes-not-kidding1/

      https://www.forbes.com/sites/brucedorminey/2021/02/11/harvard-astronomer-views-interstellar-interloper-as-humanitys-wake-up-call/?sh=6f5e64f24a21

      Verder waarom miljarden en miljarden dollars, euro’s, yens enz. investeren in ruimtevaart voor o.a. exploratie, op welke gebied dan ook, van genees-, schei- natuurkunde enz, en je vervolgens niet af mogen vragen, als er een bijzondere ontdekking gedaan wordt of het mogelijk iets anders is dan een rots? Men is slechts enkele decennia bezig met SETI, relatief heel kort, ik denk dat het gewoon een kwestie van tijd is…

      Groet, Angele

  2. jan brandt zegt

    Hoi Angele,
    Mooi en wijs geschreven. Natuurlijk is “keihard bewijs” in dit soort zaken altijd op z’n minst “een dingetje”..en natuurlijk is het dus heel makkelijk om dit soort van “gewaagde meningen” en out of the box benaderingen van onbekende en niet en/of moeilijk te bewijzen stellingen zonder enig pardon zo uit de lucht te schieten….enne…het staat uiteraard iedereen vrij die dat meent te moeten doen. Maarre..jemig de pemig…Hoe saai zou het leven toch zijn zonder dit soort mensen/gerenomeerde wetenschappers die zo nu en dan het lef hebben om hun nek uit te steken met wilde onorthodoxe ideetjes??!!…Het al dan niet waar zijn van dit soort van wilde stellingen/inzichten is, juist omdat het bewijzen ervan (op dit moment in elk geval!!) simpelweg niet mogelijk is, in feite volkomen onbelangrijk….maar het komt mij voor dat een strak in de leer wetenschapper juist zijn “normale werk” goed kan doen/volhouden als zij/hij ook zo nu en dan er eens lekker vrijelijk op los kan brainstormen. Houdt de strak in de leer wetenschappersgeest fris, vrij en open…ja toch..niet dan..so what’s the problem??? Oh…enne…van mij mag het allemaal waar zijn…..als ik in het vrije veld sta (weer mag staan als die …piep…avondklok weer verleden tijd is!!) met mijn astrofoto-circus….dan droom ik soms stiekumpjes dat, wanneer ik met mijn duim in “liftstand richting Orion” sta te wapperen, er opeens “iets glimmend” op de interstellaire vluchtstrook stopt voor een ritje richting “where no Jan has gone before!!”

  3. Angele van Oosterom zegt

    Ha die Jan, tja, een wetenschapper moet zich inderdaad bezighouden met, zo lees ik in de definitie, ‘het verwerven van systematisch, geordende en verifieerbare menselijke kennis’ maar wat jij ook zegt, ook kunnen brainstormen. En verder, tja interstellaire reizigers ben ik net als jij ook nooit tegengekomen maar je woorden zijn in ieder geval ‘zeer bevlogen’…

    En net als in mijn reactie hiervoor bij Nico, denk ik dat ‘we’ pas enkele decennia bezig zijn met het scannen van de hemel, SETI enz. wat nog relatief kort is… het is meer een kwestie van tijd, nog betere middelen, en ook verwacht ik nog veel van een gebied als de astrobiologie. Enfin, we zullen het, hoop ik en velen net als jij ook, nog mee te maken.. groet, Angele

  4. Enceladus zegt

    Loeb zonder meer als fantast wegzetten gaat ook mij te ver. Laten we de criticaster de volgende vraag eens voorleggen: welke andere verklaring hebben zij voor de plotselinge versnelling van ‘Oumuamua?

    Groet,
    Gert (Enceladus)

    • Mee eens, zonder andere plausibele verklaring moet men eerst onderzoeken waarom het niet een Alien voertuig is…of komen met een verklaring voor de versnelling..

      • @ Gert en Marco

        Laten we de zaken niet omdraaien. Het is Loeb die moet bewijzen dat die versnelling (die overigens lang niet zo spectaculair was als sommigen het willen) een niet-natuurlijke oorzaak heeft. Het is niet zo dat zijn critici eerst maar eens moeten uitleggen waar ze vandaan komt. En bovendien, zie de discussie met Nico hieronder, een natuurlijke verklaring is allerminst uitgesloten. Het gaat wat ver om met zulke zeer beperkte gegevens te gaan stellen dat er aliens in het spel zijn, terwijl alles wat daar substantieel tegen pleit zomaar onder de mat wordt geveegd. En als je er dan Galileo moet bijhalen (alsof de parallel zou opgaan) en jezelf bejubelen als (de enige) out-of-the-boxdenker ter zake (alsof alle anderen sufferds zijn met gigantische oogkleppen op), dan lijkt het beestje mij bepaald mager.

        Ik voeg er nog één element aan toe. Loeb wil zijn ei (’theorie’ zal ik het nog maar niet noemen) niet (enkel/zozeer) in de wetenschap kwijt, als wel bij het brede publiek (ten dele zeer bevattelijk voor spectaculaire ideeën i.v.m. buitenaards leven) dat niet altijd met kennis van zake kan oordelen, zie zijn boek met de zeer suggestieve titel: “Extraterrestrial: The First Sign of Intelligent Life Beyond Earth”. Geen of te weinig steun van je peers, en dan steun zoeken bij het publiek? Lucratief zal het wel zijn, maar de mensen gekmaken met wilde en op bitter weinig gestoelde veronderstellingen (en dat moet hij als geen ander weten) vind ik veeleer kwalijk.

        • Je reactie “Laten we de zaken niet omdraaien” geeft precies weer waar de schoen wringt, van beide kanten komt er geen schijnbaar plausibele verklaring…in elk geval geen wetenschappelijke onderbouwing.

          Hoe kunnen we dan 1 van deze 2 afwijzen?

          En waarom moet Loeb met een verklaring komen en de degene die de andere kant aanhangen niet?
          Mij maakt de uitkomst niet eens zo heel veel uit, het gaat mij meer om het altijd maar in twijfel brengen van een verklaring die neigt naar “iets Aliens”…

          • Als je met het scheermes van Occam in de hand eens alles op een rijtje zet, dan is een natuurlijke verklaring stukken kansrijker dan eentje met aliens. Dat is meestal zo, maar men wil toch zo ontzettend graag buitenaards leven ontdekken dat velen ter zake dromen en zweven dat het een lieve lust is. Als het er is zullen we het ooit wel ontdekken, er is geen reden om het overal te willen zien of vinden waar het naar alle waarschijnlijkheid niet is. Niet dat je als wetenschapper geen wilde ideeën mag hebben, maar je moet ze niet, nog niet eens halfgaar, in het publiek gooien dat er zich niet anders dan ziek aan kan eten.

          • Daar heb je natuurlijk een punt HC, evengoed geef ik ook aan dat jet mij niet uitmaakt wat de uitkomst is, dit daar ik denk dat beide verklaringen altijd twijfels zullen blijven oproepen. Wat betreft het halfgaar een idee in het openbaar gooien, dat hebben wel meer wetenschappers gedaan en deze wetenschappers zien we nu als grootste aller tijden…( Kijk de geschiedenisboeken er maar eens op na hoe men vroeger dacht over wetenschappers die “iets” riepen..of ze nu verbannen werden of op de brandstapel kwamen men dacht toch vaak even anders over hun wilde idee/ideeën, vervang nu deze straffen door het voor idioot of ridicuul verklaren wat men/wij nu doen en je ziet dat we feitelijk nog steeds zo handelen.)

  5. @Gert, een mogelijke verklaring komt van Loeb zelf hier: “COULD SOLAR RADIATION PRESSURE EXPLAIN ‘OUMUAMUA’S PECULIAR ACCELERATION?” https://arxiv.org/pdf/1810.11490.pdf Hij sluit af met de wijze woorden: “Since it is too late to image ‘Oumuamua with existing telescopes or chase it with chemical propulsion rockets (Seligman & Laughlin 2018, but see Hein et al. 2017), its likely origin and mechanical properties COULD ONLY be deciphered by searching for other objects of its type in the future.” Wachten dus maar op het volgende familielid ? Verder fantaseren heeft dus geen enkele zin, er valt niets meer te bewijzen zegt hij feitelijk.
    Hier nog een verklaring conform Occam’s Razor: “A rapid response observing campaign allowed us to watch as ‘Oumuamua got an unexpected boost in speed. The acceleration slightly changed its course from earlier predictions. “This additional subtle force on ?Oumuamua likely is caused by jets of gaseous material expelled from its surface,” said Davide Farnocchia of the Center for Near Earth Object Studies (CNEOS) at NASA’s Jet Propulsion Laboratory. “This same kind of outgassing affects the motion of many comets in our solar system.” bron: https://solarsystem.nasa.gov/news/482/10-things-mysterious-oumuamua/

    • Enceladus zegt

      Maar er was toch juist geen uitgassing waargemomen? Dat was toch wat het zo bijzonder maakte?

      Groet,
      Gert (Enceladus)

      • Dat klopt @Gert, dat komt uit een goed onderbouwd artikel van Marco Micheli et al in Nature. Non-gravitational acceleration in the trajectory of 1I/2017 U1 (‘Oumuamua). …. “Outgassing provides the most plausible physical model of the non-gravitational acceleration by postulating that ‘Oumuamua behaves like a miniature comet” is zijn finale keuze uit 7 opties, echter het niet kunnen waarnemen van uitgassen betekent niet dat het er niet was. “The lack of observed dust lifted from the object by the hypothesized cometary activity can be explained by an atypical dust-grain size distribution that is devoid of small grains, a low dust-to-ice ratio or surface evolution from its long journey. However, these important aspects of the physical nature of ‘Oumuamua cannot be resolved conclusively with the existing observations” Bron: https://www.nature.com/articles/s41586-018-0254-4

        • Enceladus zegt

          Tja, dan wordt het lastig. ‘Oumuamua is voor altijd uit zicht. Voor een volgend bijzonder object in ons zonnestelsel zouden we eigenlijk een ‘onderscheppingsmacht’ moeten hebben: een stuk of wat ruimtevaartuigen stand by, die we op redelijk korte termijn kunnen af sturen op zo’n ‘binnendringer’ om te gaan kijken wat het is. Maar ik vrees dat dit een extreem duur (maar wel erg interessant) idee is.

          Groet,
          Gert (Enceladus)

  6. Cees Klaris zegt

    Daarom heeft verder fantaseren oftewel logisch nadenken dus juist wel zin omdat het object door onze vingers is geslipt en met een beetje pech gaan we er ook niet achterkomen wat het was. Net string theory, klinkt super leuk maar valt experimenteel niet te bewijzen. Wat we wel kunnen doen is alvast voorbereid zijn op een soortgelijke event en dan in staat zijn om tot een identificatie te komen. Ik weet zeker dat experts de data sets grondig hebben uitgeplozen en aangezien er geen sluitende verklaring kan worden gevonden geeft dat, onder voorbehoud, ruimte tot creatieve oplossingen. Het leven op aarde is er omdat het ergens anders ook is ontstaan en niet andersom. Deze (nog te bewijzen) aanname vloeit voort uit het simpelste principe van uniformiteit namelijk de ‘flatness of space’.

    • Enceladus zegt

      Interessant. Kun je de ‘flatness of space’ eens toelichten? Bedoel je daarmee dat het er overal eigenlijk zo’n beetje hetzelfde uitziet en je op grond daarvan zou kunnen zeggen dat het dan waarschijnlijk is dat er ergens anders ook leven moet zijn ontstaan?

      Groet,
      Gert (Enceladus)

      • Cees Klaris zegt

        Dat is precies wat het principe impliceert. Het is dezelde ellende overal. Als we niet oppassen worden we straks als Oumuamua. Eenzame, kapotte relikwie van een lang vergane civilisatie die jammerlijk genoeg niet op tijd boven zichzelf kon uitsteken. Later komt Iemand anders hier excavaties doen naar verloren werelden en vinden ze allemaal verkoolde toetsenbordjes in prehistorische aardlagen. Het is een wervelstorm van activiteit in het heelal en ik hoop dat we een overlevend ras zijn ondanks onze limitaties en onvolkomenheden.

        • Was/is het niet zo dat ..
          .álle parameters op aarde én in ons melkweg zo exact zijn ..afgesteld..
          dat het toch een klein wondertje moet zijn dat er meer is dan wij..
          (Zwaartekracht , (magnetisch veld ..ook van de grote planeten) , rustige stabiele zon , beschermende reuze planeten tegen astroïden , maantje water álle belangrijke stoffen voor leven ..verhoudingen ..LHB en daarna de rust om te ontstaan en ook massa instincties enz enz …
          En in dezelfde ellende overal is hier op aarde in het heel onvriendelijke heelal heel toevallig
          een veilig planeetje waar ik dit typ..op een ipad 🙂

          • Enceladus zegt

            Alleen al de Melkweg (laat staan het universum) is zó groot dat de aarde zeer waarschijnlijk – met al die randvoorwaarden die jij opnoemt – helemaal niet zo uniek is. Het zou mij niks verbazen als je alleen al in de Melkweg enkele duizenden planeten aantreft met dezelfde omstandigheden.

            Bij elke ontdekking die we hebben gedaan is steeds meer duidelijk geworden dat onze positie niet bijzonder is. Het lijkt me dan ook een kwestie van tijd of we vinden exoplaneten met vrijwel dezelfde omstandigheden. Natuurlijk is dat dan nog steeds geen garantie dat daar (intelligent) leven is (of was), maar vroeg of laat is het een keer jackpot.

            Belangrijker vind ik persoonlijk de kans dat een beschaving zichzelf NIET uitroeit. Het feit dat we al 82 jaar na het Manhattanproject leven, stemt me heel voorzichtig hoopvol. Als we slim genoeg zijn om geen kernwapens meer in te zetten, kunnen we onze energie richten op milieuvervuiling, klimaatverandering en overbevolking. Als we dat goed aanpakken en organisaties zoals SpaceX succesvol blijven, zou het warempel wel eens kunnen dat de mensheid over 200 – 500 jaar nog bestaat en een soort is die op meerdere plekken in het zonnestelsel leeft.

            Groet,
            Gert (Enceladus)

          • Cees Klaris zegt

            Voor het ontstaan en behoud van intelligent leven moeten er zeker aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. Hoe strikt de voorwaarden zijn en wanneer die gelden weten we niet precies vandaar ook dat het scannen van geschikt geachte (exo)planeten een primair doel is van een operationele JWST die later dit jaar hopelijk met succes wordt gelanceerd. Er zijn heel veel combinaties mogelijk van factoren die dan wel of niet bevorderlijk zijn om leven te ondersteunen en onze enige referentie tot nu toe is onze thuisplaneet. Het heelal is cognitief gezien letterlijk onbevattelijk ruim en alleen al kansmatig is de kans dat er (overal) leven ontstaat onder de juiste condities is asymptotisch 100%. In de praktijk betekent dat dat het leven makkelijk ontstaat maar oneindig kwetsbaar blijft door de dynamische aard van het geheel als systeem. Intelligent, zelfbewust leven dat de invloed van natuurlijke, limiterende factoren kan uitbalanceren om zo de eigen evolutie te kunnen beïnvloeden zal wel minder vaak voorkomen dan leven wat zich op meer primitieve manieren organiseert. Het gaat erom dat we door onze capaciteiten grip krijgen op de spontane, natuurlijke gang van zaken en dat we met z’n allen niet op een evolutionair doodlopend pad terecht komen. Dit is dan de universele, spontane wil van het leven om te blijven bestaan.

Laat een antwoord achter aan Enceladus Reactie annuleren

*