29 maart 2024

Atlas van 1,3 miljoen dubbelsterren in de buurt van de zon gepubliceerd  

Collage van dubbelsterren in de buurt van de zon. Credit: Gaia Survey.

Doctoraalstudent Kareem El-Badry (Universiteit van Californië in Berkeley) en z’n collega’s hebben op basis van gegevens van de Europese Gaia satelliet een driedimensionale kaart gemaakt waarop maar liefst 1,3 miljoen dubbelsterren te zien zijn, die zich binnen een afstand van 3000 lichtjaar van de aarde bevinden. Pakweg de helft van alle zonachtige sterren maakt deel uit van zo’n binair systeem. Een eerdere catalogus van dubbelsterren in de buurt van de zon, gemaakt op basis van de voorganger van Gaia, de (niet meer werkende) Hipparcos satelliet, telde slechts 200 dubbelsterren (weliswaar binnen een gebied tien keer zo klein), een schril contrast met de nieuwe catalogus/kaart.

Het lichte gebied links van het centrum van de Melkweg stelt de regio voor rondom de zon met een straal van 3000 lichtjaar. Credit: Kareem El-Badry/UC Berkeley and Jackie Faherity/ AMNH.

El-Badry’s kaart geeft een goed inzicht in de evolutie van sterren, want naast zonachtige sterren zijn er ook zo’n 17.000 dubbelsteren die een witte dwerg bevatten. En veel systemen bevatten ook exoplaneten, die als Tatooine-achige planeten om de twee sterren draaien. De atlas van El-Badry bevat om precies te zijn 1400 dubbelsterren waarbij allebei de sterren witte dwergen zijn, 16.000 bevatten een witte dwerg en een andere soort ster. Voor toekomstig onderzoek wil El-Badry zich et name richten op de dubbelsterren met ‘’een of twee witte dwergen. Die zijn namelijk makkelijker te traceren qua ouderdom dan zonachtige sterren – hoofdreekssterren zoals de zon kunnen er miljarden jaren hetzelfde uitzien en dezelfde eigenschappen hebben, terwijl bij witte dwergen de oppervlaktetemperatuur een goede graadmeter voor de leeftijd is.

Het welbekende HR diagram, links van de met Hipparcos gevonden dubbelsterren, rechts van Gaia. Credit: Kareem El-Badry.

Door dat vervolgonderzoek willen El-Badry en z’n collega’s meer te weten komen over de evolutie van dubbelsteren. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de sterren van dubbelsterren ongeveer even zwaar zijn – identieke tweelingen zoals hij ze noemt. En dat is eigenlijk vreemd, want de sterren staan vaak ver van elkaar vandaag, honderden of duizenden astronomische eenheden (1 AE=afstand aarde-zon, 149 miljoen km), dus je zou eerder verschillende sterren verwachten met willekeurige massa. Kennelijk ‘weten’ de compagnons elkaars massa en beïnvloeden ze die wederzijds. Wellicht stonden ze eerder in hun ontstaansperiode dichter bij elkaar, maar zijn ze door gravitationele invloeden verder uit elkaar gedreven. Hier is het vakartikel over de atlas van nabije dubbelsterren, gereed voor publicatie in the Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Bron: Science Daily.

Share

Speak Your Mind

*