28 maart 2024

Zweedse milieugroeperingen uiten hun zorg over het SCoPEx-experiment dat op goedkeuring wacht voor de eerste testfase in juni 2021

SCoPEx, dat staat voor ‘Stratospheric Controlled Perturbation Experiment’ is een experiment waarbij een chemische substantie in de aardse atmosfeer geïnjecteerd zal worden met als doel onder meer reductie van CO2 en andere broeikasgassen om globale opwarming van de aarde tegen te gaan. De eerste fase van het tweeledig project, het plaatsen van een ballon op 20 km hoogte voor het testen van instrumenten staat voor medio juni a.s. gepland en zal uitgevoerd worden vanaf Kiruna, Zweden. De tweede fase. later dit jaar, betreft de injectie in de atmosfeer van stralings-reflecterende aërosolen (i.d. calciumcarbonaat) voor het meten van veranderingen in de chemie van de atmosfeer. Enkele Zweedse milieugroeperingen hebben recent hun zorgen geuit over SCoPEx* in de vorm van een brandbrief gericht aan de Zweedse minister van milieu Per Bolund, en aan de Swedish Space Corporation (SSC) die de SCoPEx-lancering en platformoperaties verzorgt. De brief werd verstuurd in aanloop naar de reviewbeoordeling(en) van het experiment door een onafhankelijk adviescomité (Advisory Committee for Harvard Management) dat officieel op 15 februari j.l. oordeel had moeten geven over de implicaties van het experiment op de aarde en maatschappij (tot op heden is de uitslag nog onbekend). Zonder groen licht van dit comité zal het experiment geen doorgang vinden. De betreffende groepen zijn milieuorganisaties als Hands off mother Earth, Greenpeace, en de Swedish Society for Nature Convervation.

SCoPEX, schematische weergave Credits; Harvard.edu

Harvard, SCoPEx-groep, in-situ observatie stratosferische chemie
SCoPEx is een zogenoemd ‘solar-geoengineering’ experiment, bedacht door een team klimaatwetenschappers van Harvard, o.l.v. Frank Keutsch. Het experiment moet volgens Keutsch juist doorgang vinden, want om daadwerkelijk effecten te meten in de aardse atmosfeer komt men er niet omheen, zoals bij alle klimaat- en leefomgevingstudies, in-situ te experimenteren.
Men wil de veranderingen in de chemie van de stratosfeer kunnen observeren nadat er stralings-reflecterende deeltjes in de atmosfeer gebracht zijn. Keutsch stelt: “SCoPEx kan helpen bij het valideren van belangrijke modelparameters die nog niet aan metingen zijn getoetst.”

Ballon en platform, juni 2021 Kiruna
Het team plant een zogeheten ‘high-altitude’ ballonvlucht op zo een 20 km hoogte. Het te gebruiken ballonsysteem is nieuw en alle apparatuur en instrumenten moeten, evenals de gondel, grondig getest worden. Voor de testvlucht was het vereist dat de lanceerplek relatief lage windsnelheden heeft, dat de ballon op land kan landen voor recovery met het oog op hergebruik van de uitrusting en dat er boven dunbevolkt gebied geland wordt. Deze eerste ballon zal nog geen injectiesysteem voor calciumcarbonaat bevatten maar op wandelsnelheid zo’n 4 tot 6 uur door de atmosfeer moeten bewegen. Het SSC voerde trajectanalyses uit op basis van windgegevens van 2018 en 2019 en toonde gunstige trajecten met geschikte landingen voor het hele zomerseizoen van dit jaar (15 april – 15 september).

Calciumcarbonaat, vulkaaneruptie nabootsen, sulfaataërosolen
Het tweede deel van het experiment zijn de ‘science flights’. Er zal, op de eerste vlucht later dit jaar, zo’n 2 kg calciumcarbonaat (CaCO3) in de atmosfeer gespoten worden. De substantie zal perturbaties in de luchtmassa teweeg brengen van zo’n kilometer lang en honderd meter in diameter, en men zal vervolgens de resulterende veranderingen in aërosoldichtheid, atmosferische chemie en lichtverstrooiing meten. Deze injectie van stralings-reflecterende aërosolen is  zo stelt het team, een cruciaal component voor meer inzicht in de solar-geoengineering technologie. Op termijn kan de techniek bekeken worden als finale optie om globale opwarming tegen te gaan, mochten, zo stelt men, overheden niet afdoende middelen hebben om dit tegen te gaan. Het experiment repliceert het effect van zwaveldioxide deeltjes uitgestoten bij vulkaanerupties, deze hebben een reflecterend effect op zonnestraling. Bij de Pinatubo-uitbarsting op de Filipijnen, in 1991, koelde de globale temperatuur met 0,6 °C af voor 15 maanden achtereen.

Mount Pinatubo, Filipijnen, 1991 Credits; wikimedia commons

Critici beweren dat stratosferische aërosolinjecties (SAI) op grote schaal de ozonlaag kunnen beschadigen en opwarming van de stratosfeer veroorzaken. Sulfaataërosolen (chemisch zwavelzuur) zijn m.b.t. (solar)-geoengineering veel bestudeerd daar ze van nature in de stratosfeer voorkomen, en men is bekend met de voornoemde nadelige effecten; ze beschadigen inderdaad de ozonlaag en zorgen voor stratosferische opwarming. Met name dit laatste is een slecht begrepen risico, omdat men geen idee heeft hoe het de dynamiek van de stratosfeer zou kunnen veranderen. Vooralsnog gaat voor SCoPEx de voorkeur uit naar calciumcarbonaat (CaCO3). Dit bezit nagenoeg ideale optische eigenschappen; bij een bepaalde hoeveelheid gereflecteerd zonlicht absorbeert het veel minder straling dan sulfaataërosolen, waardoor het aanzienlijk minder stratosferische opwarming veroorzaakt, en bovendien heeft het het potentieel om de activering van ozonafbrekende halogeensoorten aanzienlijk te verminderen i.v.m. sulfaataërosolen, wat minder schade aan de ozonlaag betekent. Toch komt calciumcarbonaat van nature niet voor in de stratosfeer, en stelt men dat, hoewel niet giftig, de werkelijke stratosferische reactiviteit onbekend is.

Brief van Greenpeace e.a., The Guardian

Om hun zorg te uiten over SCoPEX hebben Zweedse milieugroeperingen nu een kritische brief geschreven aan resp. de regering en het SSC. De Britse krant The Guardian claimde recent de brief te hebben ingezien en vroeg om reacties bij het Harvard-team en het adviescomité.** Het wetenschappelijk team liet weten dat men het advies opvolgt van het comité, en laatstgenoemde berichtte op zijn beurt dat elk experiment dat deeltjes in de atmosfeer inspuit een zeer brede review moet ondergaan, ook met betrokkenheid van de Zweedse samenleving of zoals het comité het stelt ‘with broader engagement with Swedish society’. De brief benadrukt dat de ballontest een integraal onderdeel uitmaakt van het project en tot doel heeft ’to enable the subsequent release of particles’. Men doet een dringend beroep op de regering en het SSC, en ik citeer: “We appeal to the Swedish government to oppose the SSC’s involvement with SCoPEx’s proposed tests, as they are fundamentally incompatible with the precautionary principle, in breach of international norms, and inconsistent with Sweden’s own climate policy framework as well as its reputation as an international climate leader.” En vervolgt: “SAI is a technology with the potential for extreme consequences, and stands out as dangerous, unpredictable, and unmanageable. There is no justification for testing and experimenting with technology that seems to be too dangerous to ever be used.”

IPCC-rapport van SCoPEx
Het IPCC, ‘Intergovernmental Panel on Climate Change’ heeft een rapport geschreven waarin men stelt dat solar-geoengineering een gepaste ‘countermeasure’ zou kunnen zijn om ‘decades of greenhouse gas emissions’ te kunnen terugdringen. Het rapport** van het IPCC stelt dat SCoPEx mogelijk de globale temperaturen zou kunnen doen zakken met zo’n 1.5° C voor slechts 1 tot 10 miljard USD per jaar. SCoPEx projectleider Frank Keutsch, die het tijd vindt voor het ‘real world’ experiment meent dat, alhoewel hij niet blind is voor de bezwaren, men juist nu door moet pakken met het experiment om zo beter inzicht in de techniek te krijgen. En Keutsch draait het om: “The risk of not doing research on this outweighs the risk of doing this research.” De gevolgen zonder SCoPEx zouden mogelijk schadelijker kunnen zijn. Hij stelt dat hij juist daarom klimaatonderzoek doet en Keutsch benadrukt dat men alle opties moet beschouwen en dus ook SCoPEx.

Snowpiercer credits; wikimedia commons

‘zwaard van Damocles’, Snowpiercer, termination shock
Raymond Pierrehumbert, een natuurkundige gespecialiseerd in klimaatdynamiek aan de Universiteit van Oxford heeft een oproep gedaan om een internationaal orgaan op te richten speciaal voor beleid rondom (solar)-geoengineering experimenten. Pierrehumbert vreest voor een nieuw soort ‘zwaard van Damocles’ boven de hoofden van de mensen. Hij waarschuwt voor een neerwaartse klimaatspiraal of ’termination shock’: “Als je solar-geoengineering gaat doen op een schaal die de planeet merkbaar afkoelt, neem je de prikkel weg om de moeilijke dingen te doen om de CO2 uitstoot niet echt tot nul terug te brengen. Vanwege de millennia lange levensduur van CO2 in de atmosfeer, en met elk jaar dat voorbijgaat meer CO2, wat op zijn beurt moet worden tegegegaan door een nog grotere hoeveelheid geo-engineering. Dan zit je in een spiraal. Mocht men er dan mee willen stoppen, dan zou de planeet snel weer opwarmen, wat grote schade kan aanrichten.” Dit wordt een ’termination shock’ genoemd, en het is het type risico dat Pierrehumbert serieus zorgen baart. Hij stelt: “Het duurt niet lang voordat je in een situatie terechtkomt waarin je een absolute catastrofe krijgt als je stopt met het doen van de solar-geoengineering. Dus je verbindt mensen ertoe om de komende duizenden jaren technologisch iets te blijven doen. Dat is een echt gevaarlijke situatie.”

Dit alles om te voorkomen dat we in het ‘Snowpiercer’-scenario komen. De film Snowpiercer, uit 2013, geregisseerd door de Zuidkoreaanse filmmaker Bong Joon-ho toont de catastrofale gevolgen van een eender experiment. In een notendop komt het erop neer dat wereldleiders in de strijd tegen globale opwarming een licht-reflecterend gas in de atmosfeer spuiten en zo de planeet doen afkoelen door blokkade van zonlicht. Planten en dieren sterven massaal en de planeet wordt een ijsbal. Het plukje overgebleven mensen tracht te overleven op een klimaat-gecontroleerde trein. Alhoewel iedereen betrokken bij SCoPEx dit scenario kent schetst het volgens Pierrehumbert een weinig realistisch doemscenario, en stelt: ”Het is technisch mogelijk, maar bijna ondenkbaar dat een door de mens veroorzaakte zonwering een permanente winter zou veroorzaken zoals die in de film is afgebeeld. Aërosolen die in de atmosfeer vrijkomen, zouden na een jaar of twee vanzelf verdwijnen, dus zelfs als ze de aarde veel kouder zouden maken dan wetenschappers hadden verwacht nadat ze waren vrijgelaten, zou de planeet voldoende tijd hebben om weer op te warmen.”

Maar Pierrehumbert en andere klimaatwetenschappers wijzen wel op enkele andere mogelijke gevaren van het sleutelen aan een delicaat ecosysteem. Men voorziet, na injectie van de luchtmassa met arosolen, potentiële verstoringen van weerpatronen met als gevolgen o.a. overstromingen en droogte. Ook zou een nieuw gat in de ozonlaag kunnen ontstaan, wat kan leiden tot pieken in ziektes als huidkanker; verder is er het potentieel dat de technologie zal worden gebruikt als oorlogswapen. Bronnen; The Guardian, Harvard.edu, Geoengineeringmonitor.org

*https://www.keutschgroup.com/scopex
**https://www.theguardian.com/environment/2021/feb/08/solar-geoengineering-test-flight-plan-under-fire-over-environmental-concerns-aoe
https://www.ipcc.ch/sr15/

Share

Comments

  1. Wybren de Jong zegt

    Ik vind de bezwaren van de milieubeweging vrij vaag.
    Citaat: “There is no justification for testing and experimenting with technology that seems to be too dangerous to ever be used.”
    Met hetzelfde argument heeft men in de negentiende eeuw in Nederland de stoomtrein proberen tegen te houden: veel te gevaarlijk, want er zouden vonken uit de verwarmingsketel kunnen ontsnappen en die vonken zouden gewassen in brand kunnen steken en ook de haren van mensen en dieren kunnen doen branden. Inmiddels weten we dat de stoomtrein een prachtige innovatie was. Hetzelfde bezwaar werd tegen vliegtuigen gemaakt: veel te gevaarlijk !??? En tegen zowat elke technische ontwikkeling van de afgelopen 500 jaar.

    • Monique zegt

      Het wordt ook weer gesponsord door Bill Gates. Dan gaan bij mij de alarmbellen al af.
      https://www.forbes.com/sites/arielcohen/2021/01/11/bill-gates-backed-climate-solution-gains-traction-but-concerns-linger/?sh=20fd2c73793b
      Die man heeft wat met sprayen, inspuitingen, virussen en overbevolking.

      • Angele van Oosterom zegt

        @Monique, ik wil nog best aannemen dat het waarschijnlijk met de beste bedoelingen is geweest dat dit plan bedacht is en dat sponsors graag wat bijdragen om de aarde te redden op deze manier. Maar ik heb de indruk dat sommige vinden, niet alleen Gates, dat als ze één enkel idee goed uitgebouwd hebben ze menen alles en iedereen te moeten ‘redden.’. Dat anderen daar niet op zitten te wachten komt volgens mij niet eens bij ze op. Met alle mogelijke gevolgen van dien..

        • Monique zegt

          @Angele, Bill Gates is een gewiekste zakenman met grote invloed. Een ‘filantroop’ die op de derde plaats in de top tien van de rijkste mensen op aarde staat. Gates heeft vele beste bedoelingen waarin hij geïnvesteerd heeft. Liepen die goed af?
          Ik ben het wel met jouw antwoord eens. Hij wordt geadviseerd en plannen die hem aanspreken worden voor hem geregeld. Wereldleiders die gebeld worden overwegen serieus wat zij hen vertellen. Wat men echt van die plannen vindt is vaak lastig om erachter te komen omdat zij meestal financieel afhankelijk van de Bill & Melinda Gates stichting zijn.

          • Angele van Oosterom zegt

            ‘Wie betaalt, bepaalt’ ..Maar goed, ik ben benieuwd of het project groen licht krijgt. We zullen het zien een dezer dagen/weken.

          • “Wereldleiders die gebeld worden overwegen serieus wat zij hen vertellen.”

            “Wat men echt van die plannen vindt is vaak lastig om erachter te komen omdat zij meestal financieel afhankelijk van de Bill & Melinda Gates stichting zijn.”

            Populistisch gezwets.

            Ik heb sowieso liever een Gates die tenminste iets probeert te veranderen dan die slappe smoes figuren die zelfs al weigeren anderen te beschermen met een simpel mondkapje.

    • Angele van Oosterom zegt

      @Wybren, de milieuclubs leggen m.i. juist de vinger op de zere plek. Ze stellen dat de ballontest als ultiem doel heeft om in een latere ‘science flight’ aerosolen te sprayen zodat zonlicht geblokkeerd zal worden en dat ze zeer bezorgd zijn over de gevolgen die mogelijk extreem zullen zijn. Uiteraard weet niemand nog wat deze gevolgen zijn want het is nog niet uitgevoerd maar mogelijk is er geen weg meer terug als je er eenmaal aan begint. (Pierrehumbert vat dit goed samen met zijn ‘doodsspiraal’). Zo een SAI is onvergelijkbaar met spontane natuurfenomenen zoals bv vulkaanuitbarstingen (nauwelijks te voorspellen en in de meeste gevallen lokaal van aard), andere ballonvluchten voor onderzoek (bv FACE, DAPPLE) ingezet voor luchtverontreinigingsmetingen of de onderzoeksballonen van bv Google, die lokaal afvalstoffen achterlaten bij de vlucht. En m.i. is het ook onvergelijkbaar met een trein of vliegtuig. In geval van een ramp is dit lokaal.

      Keutsch e.a. spreekt in het artikel hieronder in een soort ‘let op’ kader, over ‘many risks’: ‘The combination of emissions cuts and solar geoengineering could reduce climate risks in ways that cannot be achieved by emissions cuts alone: It could keep Earth under the 1.5-degreemark agreed at Paris, and it might stop sea level rise this century. However, this promise comes with many risks.’ enz. Keutsch ea. zijn zeker niet blind voor de zorgen van anderen en zullen ongetwijfeld zeer deskundig zijn op hun gebied maar ik vind dit experiment bij uitstek een ‘bezint eer ge begint’ geval..
      https://www.pnas.org/content/pnas/113/52/14910.full.pdf

      • Wybren de Jong zegt

        Angele, elke mogelijke oplossing die aangedragen wordt voor global warming kent gevaren. Het is onzin om een bepaalde techniek bij voorbaat uit te sluiten voordat je de gevaren goed in beeld gebracht hebt.
        Het IPCC waarschuwt ons dat honderden miljoenen mensen in gevaar komen als we boven 1,5 graad opwarming uitkomen. Zij zoeken de oplossing in bio-energie: gewassen kweken die CO2 opslaan en die vervolgens verbranden om energie op te wekken. Maar daar zitten ook grote gevaren aan, nl. dat het veel water kost om die gewassen te kweken en dat daardoor 4,5 miljard mensen te weinig water overhouden om te overleven, in de tropen.
        Lees maar na: http://www.newscientist.com/article/2270227-carbon-negative-crops-may-mean-water-shortages-for-4-5-billion-people/
        We hebben de luxe niet (meer) om bepaalde strategische of technische oplossingen uit te sluiten.
        Het beste zou natuurlijk zijn als de mensheid zo’n 50% energie minder zou gaan gebruiken, maar dat zie ik niet gebeuren.
        Ik ben het eens met Keutsch: “The risk of not doing research on this outweighs the risk of doing this research.”

        • Angele van Oosterom zegt

          Daar denken we dan iets anders over. M.i. kunnen we het ons wel permitteren om bepaalde technieken uit te sluiten. Met alle technologie die momenteel voorhanden is, van kern- tot zonneenergie, kan de uitstoot steeds verder teruggedrongen worden, mits de wil er is. Frankrijk draait voor 70% op kernenergie, Engeland wil in 2025 overgegaan zijn op 50/50 kern- en zonneenergie. Reactoren en zonnecellen worden steeds efficiënter. Beide technieken zijn goed beproefd. En verder, ook ik ben enthousiast over technologie die het leven aangenamer, en gezonder kan maken. Echter soms blijkt een middel erger dan de kwaal. Het is niet dat de groep van Keutsch er niet open over is, dat zijn ze wel en dat is goed. Maar de visie van Keith die droomt van een vloot vliegtuigen die een aerosol-mist rond de aarde aanbrengt vind ik behoorlijk verontrustend. Citaat uit CSmonitor: “He (D. Keith) envisions a fleet of high-flying planes releasing sulfur or other chemical compounds in the stratosphere that then form an aerosol mist around the globe. These aerosols would deflect incoming sunlight, dimming the skies below.”

          https://www.csmonitor.com/Environment/2020/0123/Should-we-fiddle-with-Earth-s-thermostat-This-man-might-know-how

  2. Monique zegt

    @June, en bedankt. Ga eerst eens uitzoeken hoe goed mondmaskers virussen tegenhouden. Prima dat jij Gates bewondert, maar ik vind het veel te ver gaan als zo’n man ieders gezondheid gaat bepalen met een genetisch gemodificeerd vaccin (experiment)

    • Geen dank.

      “Ga eerst eens uitzoeken hoe goed mondmaskers virussen tegenhouden.”
      Onzinargument. Hoe goed stopt geen mondmasker virussen?

      “Prima dat jij Gates bewondert”
      Ik zei niet dat ik Gates bewonder.

      “maar ik vind het veel te ver gaan als zo’n man ieders gezondheid gaat bepalen met een genetisch gemodificeerd vaccin (experiment)”
      Populistisch en onwaar. Jij mag gerust een behandeling weigeren als je doodziek bent van welk virus dan ook. Maar dat zie je die weigeraars dan weer nooit weigeren.
      Gates bepaalt dat hoe dan ook niet.

      Wie inhoudelijk goede argumenten heeft, heeft geen opklopperij en suggestief geklets nodig.

Laat een antwoord achter aan Wybren de Jong Reactie annuleren

*