28 maart 2024

Gevlekte koperen ploert!!

een hele kudde zonnevlekken!!

En hoe!!! Het zonnevlekkenminimum heeft lang (langer dan normaal??) geduurd….maar daar lijkt nu dan toch echt een definitief eind aan gekomen te zijn?? Als je deze hele kudde aan zonnevlekken zo aanschouwt zou je denken van wel.  Het is (voor mij) langgeleden dat ik zo’n fraai schouwspel op “onze” Zon heb gezien! Deze groepering deed me wat vorm op dit moment betreft zelfs een beetje denken aan het  W-vorminge markante sterrenbeeld Cassiopeia!

Voordat ik het hele zooitje op de foto nam heb ik haar eerst uitgebreid visueel geobserveerd en als je maar lang genoeg wacht op die paar korte momenten van stabiele lucht dan kan je allerlei mooie details zien zoals de de vorm van de Umbra (zonnevlekkern), penumbra (het iets lichtere gebied rondom de Umbra), zogenaamde “lichtbruggen” (heldere streepvormige structuren in de Umbra) en de granulatie (het continu “kokende”..”zonne-oppervlak”).

Al deze verschijnselen vallen onder het zogenaamde wit licht regime. Als je ook zonnevlammen (van die mooie spectaculaire uitbarstingen) en zo wilt waarnemen dan heb je een speciale zogenaamde H-alpha telescoop nodig. Wat ook kan is je “gewone wit licht telescoop” middels speciale inbouwfilterset geschikt maken voor het waarnemen in het licht van H-apha. Hoe je het ook doet,  een H-alpha telescoop is een pittig geprijst stuk astro-speelgoed,  die uitgerust is met een best wel gecompliceerd en delicaat filtersysteem die al het zonlicht tegenhoudt behalve dat ene hele smalle gebiedje rond 656.3 Nanometer  in het rode licht gebied van waterstof in het zonnespectrum. Heel mooi speelgoed die hele spectaculaire zonnedingen laat zien….maar een veel duurdere en ingewikkelder tak van zonnewaarneemsport dan gewone simpele wit licht zonnewaarnemingen.

Het goed kunnen waarnemen van zonnedetails is iets wat met je telescoop, al badend in de warme middagzonnestralen, trouwens best wel “een moeilijk dingetje” is. Formeel gezien is de beste tijd voor het goed kunnen waarnemen van zonnedetails ergens vroeg in de ochtend wanneer de zon nog niet de kans heeft gehad om de waarneemplek en omgeving op te warmen. Daar staat dan weer tegenover dat de zon zo vroeg op de dag laag boven de horizon staat en dat is ook weer niet zo best voor het waarnemen van details. Nou ja…..wil je er “echt voor gaan” dan vergt ook het waarnemen van de zon het nodige aan kunst en vliegwerk. Wie heeft ooit gezegd dat sterrenkunde een makkelijke bezigheid is???

Oh ja….net zoals iedereen die ook maar iets schrijft over het waarnemen van de zon, ga ook ik weer waarschuwen voor de gevaren van het waarnenem van de zon. Van alle takken van de astronomische waarneemsporten is het waarnemen van de zon één van de gevaarlijkste.

Het staat en valt bij deze tak van sport met goede echte zonnefilters om de menselijk oog te beschermen tegen het felle zonlicht. Richt NOOIT een verrekijker/telescoop zomaar onbeschermd op de zon….en als je telescoop hebt staan van het type “speelgoedwinkel” maak dan NOOIT gebruik van die vaak erbij geleverde zogenaamde “oculairzonnefilters”. Dit zijn van die kleine inschroeffiltertjes van donker glas die je aan de telescoopkant van het oculair in het oculair kunt schroeven. Op de plek waar die filters ingeschroefd kunnen worden bevind zich ook, nadat je het oculair in je telescoop hebt geplaatst, het brandpunt van telescooplens/spiegel. Als je ooit met een “brandglas” gespeeld hebt dan weet je gestoord loeierheet het op die plek kan worden…..inschroefzonnefilters gaan uiteindelijk ALTIJD stuk en dat kost je heel fijn een oog…NOOIT gebruiken!!

Professionele objectieffilters (filters die je over “lichtingang” van de telescoop plaatst) are the ONLY SAFE WAY to go. Je hebt ze in twee smaken…..van die hele dunne mylar achtige folie en van optisch vlak glas. Beide bieden dezelfde gegarandeerde veiligheid. De glasfilters zijn in principe iets minder kwetsbaar dan de foliefilters, maar wel een (flink) stukkie duurder. Een glas objectieffilter koop je kant en klaar….voor  foliefiltermateriaal moet je (even) zelf een deugdelijke filterhouder in elkaar knutselen.

De standaard foliefiltervellen zijn groot genoeg voor telescoopdiameters tot zo’n 25cm en kosten een eurotje of 20. Als je een foliefilterhouder maakt moet je er vooral op letten dat je het folie LOSJES op de houder bevestigt (met plakband o.i.d.)….Er moet voor een goede beeldkwaliteit vooral geen spanning op het filter staan…lekker lichtkens laten “wapperen”!!!

Je hebt voor het leuk kunnen waarnemen van de zon geen dikke telescoop nodig…..een kleine tot middelgrote (van 6 tot 15 cm) refractor of (beter nog….maar da’s mijn persoonlijke mening) een kleine tot middelgrote langfocus  10 tot 20cm (zogenaamde planetaire)Newtontelescoop….in mijn geval is dat mijn nieuwbakken 15cm F8 Newton.

Zonnevlekken zijn dynamische verschijnselen aan het “zonne-oppervlak”…Het zijn, even kort door de bocht omschreven, gebieden van verhoogde magnetische aktiviteit waarbij de lokale temperatuur vanwege die verhoogde magnetische aktiviteit ietsje lager is dan de omgeving. Vanwege dit geringe (een graadje of 500) temperatuurverschil steekt een zonnevlek “zwart” af tegen de rest van het “zonneoppervlak”. Zou je echter een enkel zonnevlekje “van de zon afplukken” en aan de nachthemel plaatsen, dan zou dat ene kleine k.tvlekkie net zo helder schijnen als de volle maan. Om alles maar even in het juiste perspectief geplaatst te hebben!!

Zogezegd…zonnevlekken zijn heel dynamische verschijnselen en dat maakt het observeren van zonnevlekken zo’n spannende bezigheid…..je ziet ze nog net niet letterlijk voor je ogen van vorm veranderen, maar veel scheelt het niet….Elke dag een zonnekijkje nemen laat zeker duidelijk zichtbare veranderingen zien….en…met dank aan de zonne-rotatie kan je een kudde zonnevlekken ook nog eens in twee weken van zonnerand naar zonnerand zien wandelen.

Na het visuele feestje toch ook nog maar als aandenken een plaatje geschoten. Daar kan je een speciale astrofoto-variant van foliefilter voor gebruiken…maar die is danweer niet echt geschikt voor het visuele werk….laat hiervoor net effe iets te veel licht door. Voor fanatieke zonnefotografen ideaal maar niet voor de zo nu en dan plaatjesschieters zoals uw nedrig scribent.

Maar goed…..oculairtje weg…Canon 1000D in het primaire brandpunt geplaatst en even snel een korte overzichtsopname geschoten. Als het je gaat om het echte betere detailwerk dan geldt voor de zon hetzelfde als voor maan en planeetfotografie……heel veel plaatjes schieten met een (ouderwetschen) gemodificeerde webcam of met een hedendaagse specialistische “planetcam”….en dan vervolgens die dikke 2000 plaatjes door een stackprogramma zoals Registax of autostackert halen om de luchtonrust te verslaan.

Dat laatste is mij uiteraard niet gelukt met die ene opname…maarre…..dat was dan ook niet bedoeling….wilde alleen maar slechts mijn blijdschap delen vanwege het heuglijken feit dat “ze weer terug is” en ik zou zo zeggen….ga ook eens zo nu en dan een (VEILIG) “zonnetje schieten”….dazzzzz leuk!!!

 

Share
Over Jan Brandt

Comments

  1. Ha die Jan. Leuk stuk over de zon. Mooi dat ie weer wat actiever is met de “Cassiopeiazonnevlekken”. En een goede reden om mijn refractor weer eens uit de motteballen te halen om weer eens te kijken ! Ik projecteer(de) het zonsbeeld meestal, op zo’n speciaal projectiesetje. Maar, dat weet je misschien ook nog wel, heel vroeger bij mijn ouders kon ik de zon via een dakraam “vangen” en via prisma’s kon ik dan het zonsbeeld levensgroot op een diascherm projecteren in de zolderkamer die dan verduisterd was. Heel gaaf als ik daar aan terugdenk.

    Enne, ga vooral door met je stukjes voor astroblogs, ik geniet er altijd van ! Laat je niet weerhouden door soms een pisreaktie… Groeten, Ron

    • Jan Brandt zegt

      Ha die Ron, gouwe ouwe astro-schurk…hihi
      Dank je wel voor je happy makende en fluks azijnzeik verdampende schrijfsel…enne….ik ga lekker door tot mijn laatste ademtocht, hoor!!
      Ja, ik weet nog hoe je dat deed door je dakraampje in de atmosfeerstraat, was het niet???

  2. En ook weer goede tijden voor de zendamateur, er komen weer CME´s aan! Start de animatie voor de komende dagen. https://www.swpc.noaa.gov/products/wsa-enlil-solar-wind-prediction

  3. Jan, mooie foto van de zon! Ik ben blij dat er weer vlekken zijn, als er dan eens een ISS voor de zon langs passeert geeft dat een beter beeld dan zo’n kale koperen ploert. Er zitten trouwens hier en daar wat vlekken op de foto, zoals linksonder van de zonnevlekkengroep. Vuil op het oculair of zoiets?

    • Jan Brandt zegt

      Arieeeee…..koning der hemelwaarnemers..
      Tja…..die vreemde vlekken zijn inderdaad niet zo fraai…maar het zijn geen vuiltjes op het oculair….want dit plaalje is niet met oculairprojectie gemaakt maar met de DSLR in het primaire brandpunt….

      Waar die vervelende interne reflectie’s/spookbeelden dan wel vandaan komen en hoe ik ze zou kunnen voorkomen….da’s nu nog even een “Tandenhakker voor de afdeling Research and development” . Heb ooit bij the boys and girls van de astrofotografieklup een lezing van ene Harrie Rutten, niet geheel onbekend optiek-goeroe, mogen bijwonen over ontstaan en het best wel moeilijke proces van bestrijden van dit soort spookbeelden in de digitaleastrofotografie….ofwel….ik koester mij wat dit betreft geen illusie’s!!!

  4. Volgens mij is dat de grote beer die daar voor de zon staat Jan 🙂

Speak Your Mind

*