29 maart 2024

“Het Ongeluk” wijst mogelijk op een nieuwe klasse van bruine dwergen in de Melkweg

Mozaïek van foto’s gemaakt door WISE van de sterrenhemel met alle objecten in infrarood gefotografeerd door WISE. Eentje daarvan is Het Ongeluk. Credit: NASA/JPL-Caltech/UCLA

Het was eigenlijk puur geluk dat de bruine dwerg met de catalogusnaam WISEA J153429.75-104303.3 (kortweg WISE 1534-1043) ontdekt werd en sindsdien heeft ‘ie de bijnaam “Het Ongeluk” (Engels: the Accident) gekregen – ik had het er kort in juli al een keertje over. Hij werd niet ontdekt door sterrenkundigen, maar door een enthousiaste vrijwilliger, Dan Caselden, die een programma had bedacht om gegevens verzameld met de NEOWISE satelliet van de NASA door te spitten op zoek naar bruine dwergen in het Melkwegstelsel. Er zijn op dit moment zo’n 2000 bruine dwergen bekend en veel daarvan zijn ontdekt met de in 2009 gelanceerde WISE (Wide Field Infrared Survey Explorer) van de NASA, de satelliet die na een korte onderbreking in 2011 en 2012 vanaf 2013 als NEOWISE door het leven gaat.

Credit: NASA/JPL-Caltech

Bruine dwergsterren zijn eigenlijk mislukte sterren, die te licht zijn om in hun kern te komen tot fusie van waterstof tot helium. Maar het zijn ook weer geen planeten, want daar zijn ze weer te zwaar voor – ze zitten spreekwoordelijk dus tussen servet en tafellaken (zie de afbeelding hierboven). Caselden zag WISE 1534-1043 in zijn software weliswaar door het beeld schuiven (zie de animatie hieronder), maar het profiel van het object kwam niet overeen met dat van gewone bruine dwergen.

Links gaat ‘ie door het beeld, Het ongeluk (dubbelklikken voor de geanimeerde versie). Credit: NASA/JPL-Caltech/Dan Caselden

Sinds z’n ontdekking zijn ‘echte’ sterrenkundigen verder gegaan met het onderzoek van WISE 1534-1043 en daar komt uit naar voren dat het vermoedelijk een bruine dwerg is met een zeer laag gehalte aan methaan. En da’s vreemd, want alle bruine dwergen die we kennen hebben wel veel methaan. Het licht van WISE 1534-1043 was in sommige golflengten zwakker dan dat van reguliere bruine dwergen en in andere golflengten juist weer helderder. Davy Kirkpatrick (IPAC at Caltech in Pasadena, Californië) en z’n team denken daarom dat WISE 1534-1043 alias Het Ongeluk een zeer oude metaalarme bruine dwerg is, eentje die tussen de 10 en 13 miljard jaar oud is, het dubbele van de gemiddelde leeftijd van bekende bruine dwergen. Zij onderzochten de dwerg met de telescoop van het W.M.Keck Observatorium op Hawaï én met de Hubble en Spitzer ruimtetelescopen. Verrassend is dat WISE 1534-1043 dichtbij de aarde staat, slechts 50 lichtjaar van ons vandaan. En hij beweegt ook nog eens erg snel (200 km/s), hetgeen vermoedelijk komt omdat hij gedurende z’n lange leven vele gravitationele interacties met andere objecten heeft ervaren. Sterrenkundigen hadden al lang het vermoeden dat bruine dwergen á la Het Ongeluk moeten bestaan, maar ze dachten altijd dat ze erg zeldzaam waren. Maar als Het Ongeluk al in onze spreekwoordelijke achtertuin is, dan moeten er veel meer van zijn en zijn ze niet zeldzaam.

Inmpressie van een koude bruine dwerg. Credit: IPAC/Caltech

Probleem van WISE 1534-1043 is dat er weliswaar een lichtprofiel van gemaakt is en dat ze daaruit af kunnen leiden dat hij weinig methaan bevat, maar dat er geen spectrum van gemaakt is. Daarom vermoeden ze dat WISE 1534-1043 de allereerste Y-type subdwerg is, maar zekerheid daarover hebben ze niet. Het zou in theorie ook een erg jonge bruine dwerg kunnen zijn, maar die mogelijkheid kan pas worden uitgesloten als er een spectrum is gemaakt. Men denkt dat met de James Webb Space Telescope (JWST, die later dit jaar wordt gelanceerd, een spectrum kan worden gemaakt van WISE 1534-1043 en dat we dan meer kunnen zeggen over z’n ware identiteit. Hier het vakartikel over Het Ongeluk, te verschijnen in the Astrophysical Journal. Bron: Phys.org + Centauri Dreams.

Share

Speak Your Mind

*