19 maart 2024

Ruimtetoerisme tijdperk leidt tot verhitte discussies over duurzame ruimtevaart en effecten op het klimaat

Het tijdperk van ruimtetoerisme lijkt met de recente vluchten van Virgin Galactic en Blue Origin inmiddels definitief aangebroken te zijn. Velen, ook ikzelf, kijken vol verwachting toe hoe deze ruimteschepen zich, hetzij stoer en soepel, soms wat sputterend of wankel, maar altijd ronduit indrukwekkend het luchtruim kiezen om in rap tempo hoger sferen tegemoet te gaan. Zoals deze week bijvoorbeeld nog gebeurde met de New Shepard met ‘Captain Kirk’ aan boord. Het onbekende betreden en ontdekken is mijns inziens mooi, het pionieren, exploreren en ontdekken zit verankerd in ons DNA. Inmiddels ligt het ruimtetoerisme nogal onder vuur, figuurlijk dan. Milieugroeperingen en individuele burgers begaan met milieu en klimaat doen hun zegje over deze nieuwe vorm van toerisme, die nu nog alleen toegankelijk is voor de ultrarijken, maar mogelijk in de niet al te verre toekomst meer en meer voor de gewone man bereikbaar wordt. Dat is zeker ook de bedoeling, deze bedrijven willen, nee, moeten zeer veel geld verdienen. Ook bekende personen laten zich inmiddels uit over ruimtetoerisme. Op dit moment is het Prins William van Engeland die de media op zich gericht ziet voor wat betreft kritiek op de vluchten van Jeff Bezos met zijn raket New Shepard en de impact op het milieu. De prins stelde dat er voorrang gegeven moet worden aan problemen hier op aarde.  En ook Virgin Galactic lag eerder dit jaar met zijn energie-slurpende SpaceShipTwo onder vuur in publieke milieu/klimaat-discussies, er volgde recent een stroom aan kritiek. Met de bemoeienis van invloedrijke personen wordt de discussie over ruimtetoerisme (en ruimtevaart in zijn algemeen) nog eens flink aangezwengeld. Want hoe verhoudt ruimtetoerisme zich met de huidige problematiek inzake milieuvervuiling, klimaatverandering, en koolstofvoetadrukken?  Een kort overzicht.

Credits: Blue Origin

Dit jaar was de concurrentie tussen Jeff Bezos en Richard Branson en hun ruimtevaartbedrijven en eerste toeristenvluchten dominant. SpaceX stapte dit jaar in met de Crew Dragon ‘Inspiration4’- missie, maar richt zich ook op o.a. het brengen van astronauten naar het ISS en commerciële maanreizen. Deze zullen de komende jaren plaatsvinden. Musk heeft dus grote plannen voor toerisme, zie o.a. hier. Echter, eerstgenoemde twee miljardairs stonden volop in de picture met hun korte, commerciële ruimtevluchten, en hebben ieder reeds ook persoonlijk een toeristische vlucht meegemaakt. Branson had de primeur, en liet vier toeristen (inclusief hemzelf) en twee piloten aan boord van SpaceShipTwo op 11 juli j.l. genieten. Jeff Bezos volgde rap, op 20 juli j.l. en ging mee met deze NS 16-missie. BO voerde inmiddels twee ruimtevluchten uit met ieder vier toeristen aan boord. Zoals we gezien hebben deze week, met de NS-18, was de media-aandacht groot voor de vluchten. De vluchten waren een succes en deze bedrijven hopen, met in hun kielzog nog enkele andere spelers, zie o.a. World View, de ruimte te kunnen ‘democratiseren’, zoals dat zo fraai heet. Los van het feit dat zo een dure vlucht vooralsnog voor slechts een handjevol mensen bereikbaar is – die desalniettemin ook jaren zullen moeten wachten voor een plekje – neemt met name de discussie over de ecologische impact t.g.v. deze activiteiten recent een astronomische vlucht. De bevolking wereldwijd wordt rijp gemaakt aan het idee gewend te raken, middels talloze klimaatregelingen, minder vlees te eten, meer spullen te recyclen, minder stroom te gebruiken, en als klap op de vuurpijl, iets waar velen enorm plezier aan beleven, hun (vakantie)-reizen te beperken, met name auto- en vliegreizen. En dat is dan nog slechts een deel van de veranderingen waarmee vrijwel iedereen wereldwijd te maken zal krijgen bij de energietransitie en alle milieu/klimaatregelingen die zullen volgen.

Credit: SpaceX

Ruimtetoerisme presenteert zich als een activiteit die momenteel nog nauwelijks toegankelijk is voor ‘de gewone man’ en bovendien zeer vervuilend. Het bereiken van de ruimte kost enorme veel energie, stoot veel kooldioxide uit en dit betekent een grote ecologische voetafdruk. Er worden veel soorten brandstof gebruikt en sommige zijn giftig en komen vrij tijdens de vluchten of het productieproces ervan. Het goede nieuws is dat de meeste nieuwe lanceringssystemen vloeibare brandstof gebruiken, wat in die zin minder problematisch is dan vaste stof-brandstoffen. De raketten zelf hebben vaak verschillende bestemmingsbanen rond onze planeet. VA en BO zijn suborbitale vluchten, d.w.z. ze gaan niet in een baan om de aarde, maar ze bereiken resp. een hoogte van 80 en 100 km, ervaren een korte tijd geen zwaartekracht en keren dan terug naar aarde. Zo’n type vlucht kost veel minder energie dan in een baan om de aarde gaan. Om deze reden zijn de kosten lager en is de ecologische voetafdruk kleiner. Momenteel worden er elk jaar ongeveer 100 raketten gelanceerd. Hun gecombineerde ecologische voetafdruk blijft minder dan de 100.000 vliegtuigen die dagelijks wereldwijd vliegen. Maar het ruimtetoerisme maakt een zeer sterke groei door. De impact op het milieu zou dus zeker relevant kunnen worden.

Credit: Virgin Galactic

Virgin Galactic is het eerste beursgenoteerde ruimtetoerismebedrijf. De Virgin VSS Unity vliegt op een combinatie van zeer vervuilende brandstoffen. Het SpaceShipTwo gebruikt een soort synthetisch rubber als brandstof en verbrandt dit in lachgas, een krachtig broeikasgas. De brandstof pompt koolstof in de bovenste stratosfeer, op een hoogte van 30-50 km. Daar kunnen deze deeltjes effecten veroorzaken, zoals het weerkaatsen van zonlicht en het veroorzaken van een nucleair wintereffect, tot het versnellen van chemische reacties die de ozonlaag aantasten, een laag die mensen beschermt tegen schadelijke straling. VG wil 400 vluchten per jaar wil uitvoeren. Naar schatting stoot elke vlucht van VG en BO resp. 60 en 90 ton CO2 uit. D.w.z. zo’n 8 en 15 ton per passagier. T.v. wereldwijd stoot ieder persoon jaarlijks ongeveer 4,8 ton CO2 uit, met de kanttekening dat het verschil tussen rijke en arme landen groot is. (VS 15 ton p.p., Spanje 5,4 ton p.p.). De koolstofvoetafdruk van deze suborbitale vluchten is dan ook niet extreem hoog i.v.m. die van andere activiteiten. Echter daar het slechts voor een minderheid toegankelijk is, stoot elke passagier in slechts een paar minuten tijd dezelfde hoeveelheid CO2 uit als gem. 2 of 3 mensen gedurende een jaar. (Nog t.v. één SpaceX-lancering stoot liefst 336 ton CO2 uit, genoeg om 70 keer met uw auto rond de wereld te rijden.) Vergeleken met Virgin’s SpaceShipTwo zijn Blue Origin’s raketten veel schoner, zie o.a. dit artikel en het artikel van Dr. Martin Ross, geofysicus en gespecialiseerd in commerciële ruimtevaartprojecten. Dat komt omdat de New Shepard vloeibare waterstof en vloeibare zuurstof verbrandt, de raket stoot geen koolstof uit, hoewel de productie hiervan dit weer wel doet. Ross stelt o.a.: “Volgens de margeberekeningen veroorzaakt verticale lancering met een herbruikbare NS-raket 100 keer minder ozonverlies.” Maar dit betekent niet dat de reis ‘schoon’ is. Ross: “Er is elektriciteit nodig om vloeibare zuurstof en vloeibare waterstof te maken. Je zou kunnen berekenen hoeveel elektriciteit werd gebruikt om het drijfgas te maken, en voegt eraan toe “Het hangt ervan af hoe ver terug in de toeleveringsketen je kijkt.”

Toch komen momenteel raketlanceringen als geheel niet vaak genoeg voor om significante vervuiling te veroorzaken. “De uitstoot van kooldioxide is totaal verwaarloosbaar in vergelijking met andere menselijke activiteiten of zelfs commerciële luchtvaart”, aldus NASA’s hoofd klimaatadviseur Gavin Schmidt. Maar sommige wetenschappers zijn bezorgd over het potentieel voor schade op de langere termijn, aangezien de industrie klaar is voor grote groei, met name de gevolgen voor de ozonlaag in de nog steeds slecht begrepen bovenste atmosfeer. Virgin Galactic, recent onder vuur door in de media, werd verweten dat Branson, als oprichter van VG, voor een paar minuten ‘fun’ in zo’n fossiele brandstofverslindend ruimteschip stapt, hoewel Branson pareerde dat zijn CO2-uitstoot ongeveer gelijk is aan een businessclass-ticket van Londen naar New York. Het bedrijf neemt nu stappen voor compensatie van koolstofemissie van de testvluchten en zal trachten de koolstofvoetafdruk van zijn toeleveringsketen te verkleinen. Maar terwijl trans-Atlantische vluchten honderden mensen vervoeren, komt de uitstoot van Virgin uit op ongeveer 4,5 ton per passagier in een vlucht van zes passagiers, volgens een analyse gepubliceerd door de Franse astrofysicus Roland Lehoucq e.a. in The Global Times/The Conversation. Dat is ongeveer gelijk aan autorijden in een middenklasse auto rond de aarde, en meer dan twee keer het individuele jaarlijkse koolstofbudget dat wordt aanbevolen om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen.

Is er sprake van ‘space shaming’? De impact van suborbitale lanceringen zoals die van Virgin en Blue Origin verbleken in vergelijking met de impact van raketten die een baan om de aarde bereiken. Wanneer SpaceX met de Crew Dragon vier burgers de ruimte in stuurt, gebruikt het de Falcon 9, waarvan berekeningen aantonen dat het het equivalent van 395 trans-Atlantische vluchten aan CO2-uitstoot oplevert. Deze vlucht ‘Inspiration4’ vond recent plaats in september, zie hier. De wereld is zich nu veel meer bewust van klimaat- en milieueffecten dan toen deze bedrijven begin deze eeuw werden opgericht. De bedrijven zullen beter gaan kijken naar hoe vervuiling tot een minimum te beperken door middel van schonere technologieën om het probleem het hoofd te bieden. De koolstofvoetafdruk van deze suborbitale vluchten is voorlopig dan ook niet extreem hoog in vergelijking met die van andere activiteiten. Omdat het slechts voor een minderheid toegankelijk is, stoot elke passagier in slechts een paar minuten tijd dezelfde hoeveelheid koolstofdioxide uit als gemiddeld 2 of 3 mensen gedurende een heel jaar. Meer lezen over deze materie, zie het boek Sustainable Space Tourism van Annette Toivonen. Bronnen: Eco-business, Tourism-review, Phys.org

Share

Comments

  1. Wybren de Jong zegt

    Goede blog, Angelie.
    Het gaat al eeuwen zo: de rijkste 0,1 % van de mensen legt de problemen vrolijk op het bordje van de rest van de wereldbevolking en gaat zelf door met hun extravagante hobby’s, met het argument dat zij met zo weinig zijn dat het toch niks uitmaakt.

  2. Ik volg ruimtevaart al zo lang als ik kan staan en als kind de wolken probeer aan te tikken (althans zo voelt het).
    Deze week was ik de route van de raket aan het tekenen voor de kinderen. Toen viel wel het kwartje van een snelle stijging en drop en het wel schuurt aan niveau pretpark gehalte deluxe.
    Soort super baron 1898 of paradrop.
    De landingstechniek en hergebruik lijkt me wel nuttig qua leercurve maar er zit ook een groot component in die ik niet kan uitleggen als ruimtevaart.

    • Avatar foto Angele van Oosterom zegt

      Precies dat..zo’n sprong is even leuk maar m.i. zal de aardigheid er, zeker voor de rijke – lees verwende – toeristen, betrekkelijk snel af zijn. En voor wat betreft ‘aanraken’, het concrete aspect is ook een factor die meespeelt. Als Elon Musk succes gaat boeken met maanreizen, zodat je echt van dichtbij een ander hemellichaam kan aanschouwen (zijn grootste troefkaart denk ik, ook al zijn het voorlopig flyby’s), zullen de kaarten van het ruimtetoerisme weer anders geschut worden. Dat benadert meer het idee van het echte reizen door de kosmos. Aan de andere kant, hoe Bezos, Branson e.v. deze nieuwe tak van toerisme uit de grond stampen, toch een banenmotor, is knap, en inspirerend ook.

Speak Your Mind

*