Mogelijk heeft men met Chandra een planeet in een ander sterrenstelsel gezien, in de Draaikolknevel (M51)

We kennen inmiddels al meer dan 4500 exoplaneten, ontdekt én bevestigd. Maar die zijn allemaal te vinden in ons eigen Melkwegstelsel. Maar nu is er wellicht ook eentje ontdekt buiten de Melkweg (ik had het er eerlijk gezegd in september vorig jaar ook al over, maar dit terzijde)! Sterrenkundigen hebben namelijk mogelijk een exoplaneet ontdekt in een ander sterrenstelsel, de bekende Draaikolknevel (M51) in het noordelijke sterrenbeeld Jachthonden, net onder de steelpan van de Grote Beer. Dat stelsel ligt 28 miljoen lichtjaar van ons vandaan, dus véél verder weg dan de exoplaneten die we kennen, die allemaal binnen een straal van enkele tienduizenden lichtjaren gevonden zijn. Dat ze die mogelijke (kandidaat-)planeet hebben gezien komt door een gebeurtenis die ook is gebruikt voor de nabije exoplaneten: als zo’n planeet voor z’n ster langsschuift dan dimt ‘ie een beetje het licht van de ster en als dat periodiek gebeurt weet je dat er regelmatig iets tussen ons en de ster voorbij schuift, een planeet. Alleen in het geval van M51 lukt dat niet met transities met gewone sterren, want op zo’n grote afstand is de dip in de lichtcurve te klein.

Maar niet met M51-ULS-1, een bekende bron van röntgenstraling, afkomstig van een binair systeem, een zwart gat of neutronenster waar een gewone ster omheen draait. Met de Chandra röntgentelescoop houden ze M51-ULS-1 in de gaten en daarmee zagen ze op 20 september 2012 een dip in de hoeveelheid röntgenstraling, een dip die drie uur duurde. Rosanne Di Stefano (Center for Astrophysics in Cambridge, Massachusetts) en haar team denken nu dat de dip mogelijk veroorzaakt is door een planeet die toen net voorbij het zwarte gat of de neutronenster voorbij schoof, een planeet ongeveer ter grootte van Saturnus, genaamd M51-ULS-1b. Zekerheid dat het een planeet is hebben ze niet, want de dip in de lichtcurve is nog maar eén keer gezien, dus er is nog geen sprake van periodiciteit én het zou ook kunnen gaan om een gas- of stofwolk die voor het binaire systeem langs schoof.

In 2009 was er overigens ook al eens een claim op een exoplaneet ontdekt in een ander sterrenstelsel, dat was in M31 via een andere gebeurtenis van microzwaartekrachtlenzing, maar daar heb ik daarna nooit meer iets gehoord, dus die ontdekking zal denk ik niet bevestigd zijn.

Hier het vakartikel over de waarneming aan M51-ULS-1. Bron: Chandra.