28 maart 2024

Kosmische krachtpatser ‘de Kameel’ nader onder de loep genomen

In de geschiedenis van de astronomie is er slechts een viertal waargenomen, de ‘Fast Blue Optical Transients’ of kortweg FBOT’s, plotselinge ‘blauwe’ stellaire explosies die razendsnel evolueren. ‘De Koe’, ‘de Koala’  en ‘de Kameel’. zo heten er drie van, en de laatstgenoemde FBOT, tevens de laatst ontdekte blauwe optische transiënt, is recent door een team astronomen grondig onder de loep genomen en heeft deze FBOT in golflengten over het elektromagnetische spectrum bestudeerd. Het team wilde zo een glimp opvangen van een deel van het onzichtbare ‘slagveld’ dat zich afspeelde na de initiële ontploffing. De vierde CSS161010 weerstond zo een koddige bijnaam, werd reeds in 2016 ontdekt maar pas later tot de klasse ‘FBOT’ gerekend.

Zwart gat dat materiaal uit zijn accretieschijf zuigt. ‘De Kameel’ zou een ‘nieuwgeboren’ zwart gat kunnen zijn. Credits; NASA/JPL, Caltech

Het was in oktober 2020 dat astronomen ‘de Kameel‘ opmerkten, de enorme explosie werd geobserveerd toen het door een sterrenstelsel op enkele miljarden lichtjaren van de aarde heenraasde. De explosie leek uit het niets te verschijnen, bereikte binnen slechts enkele dagen zijn hoogste helderheid en verdween toen weer binnen een maand. Dit alles duidt mogelijk op een extreem, kosmisch verschijnsel zoals de vorming van een zwart gat of neutronenster. Maar men concludeerde dat het om een snelle blauwe optische transiënt (FBOT), moest gaan, naar aanleiding van de extreem ‘blauw’ hitte en ongelooflijk snelle evolutie die zo kenmerkend is voor de FBOT. Deze werd ‘de Kameel’ genoemd, een verbastering van zijn wetenschappelijke naam ‘ZTF20acigmel‘. Een soortgelijke explosie werd gedetecteerd in juni 2018 op ongeveer 200 miljoen lichtjaar van de aarde, deze werd ‘de Koe‘ genoemd, en astronomen meenden dat deze explosie mogelijk de geboorte van een zwart gat was, zie foto onder. De andere FBOT uit 2020, is ‘de Koala‘. Deze drie FBOT’s zijn weinig knuffelbaar, maar vormen een klasse apart als het gaat om stellaire explosies. In tegenstelling tot typische upernova’s – de kolossale ontploffingen die plaatsvinden zodra sterren zonder brandstof komen te zitten en instorten – lijken FBOT’s binnen enkele weken te verschijnen en te verdwijnen in plaats van jaren. Maar zelfs nadat hun zichtbare licht vervaagt, blijven FBOT’s straling-krachtpatsers.

‘De Koe’, astronomen menen dat dit het exacte moment is waarop een zwart gat of neutronenster werd geboren, voor het eerst waargenomen vanaf de aarde. Credits: Raffaella Margutti/Northwestern University

Een groot team astronomen van de Universiteiten van Californië, Berkeley, van Macquarie (NSW, Australie) en van diverse Europese astrofysica instituten, bestudeerden ‘de Kameel’ in golflengten over het elektromagnetische spectrum, om een ? glimp op te vangen van een deel van het onzichtbare ‘slagveld’ dat zich afspeelde na de eerste ontploffing. Het artikel met de resultaten van hun onderzoek werd recent, op 13 oktober gepubliceerd in arXiv, Het team heeft ontdekt dat de eerste explosie ook fel scheen in radiofrequenties, wat suggereert dat de explosie extreem snel door zijn kosmische omgeving raasde – waarschijnlijk een paar tienden van de lichtsnelheid (meer dan160 miljoen km/h). Dergelijke heldere radio-emissies zijn meestal afkomstig van synchrotronstraling, die optreedt wanneer geladen deeltjes met een fractie van de lichtsnelheid door een magnetisch veld schieten. Het team ontdekte dat de explosie in röntgenstraling lang nagloeide, nadat het zichtbare licht was vervaagd. Het team suggereerde dat een zeer krachtig kosmisch object zoals een zwart gat of neutronenster, de intense emissies van ‘de Kameel’ aandrijft. Bronnen: LiveScience, NASA/JPL, Space.com

Share

Speak Your Mind

*