Impressie van de twee sterrenstelsels van SPT0311-58. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/S. Dagnello (NRAO)
Sterrenkundigen zijn er in geslaagd om water te detecteren in een zeer ver verwijderd sterrenstelsel, een stelsel dat al in het vroege heelal bestond en dat toen al heel zwaar was. Het gaat om het sterrenstelsel genaamd SPT0311-58, dat maar liefst 12,88 miljard lichtjaar van ons vandaan ligt (en waar ik in 2017 dit blogje over had). Dat stelsel bestond dus al 780 miljoen jaar na de oerknal, welke 13,8 miljard jaar geleden plaatsvond (toen het heelal nog maar 5% van z’n huidige leeftijd had). Met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili is SPT0311-58 onderzocht en dat leverde de vondst op van zowel H2O als van koolmonoxide in het stelsel. SPT0311-58 is een sterrenstelsel met een hoge snelheid van stervorming, karakteristiek voor het vroege heelal. Eigenlijk zijn het twee sterrenstelsels, die bestonden in het zogeheten tijdperk van de reïonisatie, toen in het heelal door de sterke UV-straling van de eerste sterren het waterstofgas in de buurt van de sterren ioniseerde. De H2O en CO zijn met met ALMA aangetroffen in het grootste van de twee stelsels van SPT0311-58. Hieronder zie je een animatie, waarin zowel de continuum emissie als de moleculaire lijnen van H2O en CO te zien zijn (dubbelklikken voor de animatie).
De moleculaire lijnen van H20 in blauw, van CO(10-9) in roze en donkerblauw, CO(7-6) in magenta en CO(6-5) in paars.Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/S. Dagnello (NRAO)
Hieronder een compositie van de waarnemingen van H2O en CO in SPT0311-58, zoals waargenomen met ALMA (verklaring kleuren zie de animatie hierboven).
Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/S. Dagnello (NRAO)
Na moleculair waterstofgas en koolmonoxie is water het meest aanwezige molecuul in het heelal. Het is ook een voorwaarde voor de aanwezigheid van leven, dus het is belangrijk te weten dat dit al zo vroeg in het heelal bestond. Hier is het vakartikel over dit onderzoek, verschenen in the Astrophysical Journal. Bron: NRAO.
Even een, misschien domme vraag van een leek, maar wel geschoold in chemie. Over de gebruikte notatie van koolstofmonooxide (CO) Wat is de betekenis van CO(10-9), CO(7-6), en CO(6-5).
Het gaat hier om specifieke emissielijnen van koolmonoxide. Volgens mij verwijzen die getallen naar de transities van het elektron dat overspringt van de ene naar de andere baan.
Wellicht de aanduiding van drie moleculaire banden in het betreffende spectrum?