29 maart 2024

Chandra en XMM-Newton zien hoe een witte dwerg zijn begeleider roostert en verscheurt

Illustratie van de witte dwerg en zijn begeleider. Credit: Illustration: NASA/CXC/M. Weiss; X-ray (Inset): NASA/CXC/ASIAA/Y. Chu. et al.NASA/CXC/M. Weiss; X-ray (Inset): NASA/CXC/ASIAA/Y.-H. Chu, et al.

Sterrenkundigen hebben met behulp van NASA’s Chandra en ESA’s XMM-Newton röntgenruimtetelescopen een witte dwerg ontdekt die bezig is om zijn begeleider – een planeet of een kleine ster – te roosteren en aan stukken te scheuren. Met die telescopen onderzochten ze de röntgenactiviteit van drie witte dwergen en eentje daarvan bleek bijzonder te zijn: KPD 0005+5106 bleek een veranderlijke lichtcurve te hebben, iedere 4,7 uur was er een afname en daarna een toename van de röntgenstraling. Het is een witte dwerg die 1300 lichtjaar van ons vandaan staat in de Melkweg (sterrenbeeld Cassiopeia) en met een temperatuur aan het oppervlak van 200.000 K is hij loeiheet (ter vergelijking: de zon is 6000 K heet). Wat blijkt nu uit die periodieke verandering van de straling: dat er een begeleider om KPD 0005+5106 heen draait die er slechts 800.000 km vandaan staat, da’s 1/30e van de afstand tussen Mercurius en zon. Door de korte afstand stroomt er continu materie van de begeleider (waarvan de exacte aard nog niet is vastgesteld, al lijkt het eerder een planeet á la Jupiter dan een kleine ster of bruine dwerg) naar de witte dwerg en op de noord- en zuidpool van de dwerg zorgt dat voor een heldere plek waar röntgenstraling vandaan komt. Als de begeleider dan gezien vanaf de aarde voor zo’n plek langs schuift dan daalt de straling even door de verduistering. Door de korte afstand wordt de begeleider door de sterke straling en door de getijdewerking continu geroosterd en verscheurd. Over een paar honderd miljoen jaar zal de begeleider compleet verzwolgen zijn door de witte dwerg.

Hier het vakartikel over KPD 0005+5106, verschenen in The Astrophysical Journal. Bron: NASA/Chandra.

Share

Speak Your Mind

*