29 maart 2024

Wetenschapspopularisator Hans de Rijk – beter bekend als Bruno Ernst – overleden

Hans de Rijk (links) naast de Vlaamse astronoom Marcel Minnaert, tijdens de opening van Volkssterrenwacht Simon Stevin in 1961. Credit: Sterrenwacht Tivoli

Deze week is Hans de Rijk overleden, de wetenschapspopularisator die we beter kennen onder z’n pseudoniem, Bruno Ernst. De Rijk was een natuurkundige, leraar wis- en natuurkunde en kosmografie, publicist en zoals gezegd wetenschapspopularisator. Hij werd internationaal bekend door zijn boeken over het werk van de graficus Maurits Escher. Hij publiceerde meer dan 250 werken onder zes pseudoniemen over onderwerpen die uiteenlopen van zonnewijzers en sterrenkunde tot kalligrafie en kunst. Zijn lijfspreuk was Nescius omnium curiosus sum (Ik weet niets maar ben nieuwsgierig naar alles). De Rijk was o.a. de oprichter in 1961 van de Volkssterrenwacht Simon Stevin te Oudenbosch, later Hoeven (Noord-Brabant), de eerste Nederlandse volkssterrenwacht (tegenwoordig is dat Sterrenwacht Tivoli). Tevens was hij de oprichter van het natuurkundetijdschrift Archimedes en van het wiskundetijdschrift voor scholieren Pythagoras. In 2008 won De Rijk de Eurekaprijs van NWO voor het beste oeuvre op het gebied van wetenschapscommunicatie. Er is ook een planetoïde naar hem genoemd, Planetoïde 11245 Hansderijk.

Ik ben net even gedoken in mijn voorraad boeken op zolder, want ik had ook nog een boek liggen van De Rijk alias Bruno Ernst, dat ik al sinds mensenheugenis (naar schatting ergens rond 1978 gekocht) in mijn bezit had. Hierboven een foto uit dat boek, Thieme’s Sterrenfotoboek. Het was in die tijd hét handboek voor de amateurastronomen, die zelf foto’s van hemellichamen wilden maken en voor fotografen die zich interesseerden voor sterrenkunde. Het was toen nog allemaal ‘natte fotografie’, waarbij we de doka’s in moesten duiken om alles uit de foto’s te halen, alles ver voor de digitale fotografie.

Hans de Rijk, rust in vrede! Bron: Wikipedia.

Share

Comments

  1. Naast een veelzijdig wetenschapper en zeer creatief mens, was Hans de Rijk ook een heel hartelijke buurman en vriend. Het was fijn om bij hem en Lenie binnen te wippen, hoog boven Hoog Catharijne. Er was altijd wel weer een nieuwe fossiel aanwinst te bewonderen of een nieuwe door hem gemaakte Onmogelijke Figuur. Pitttge dicussies over evolutie, Ook met persoonlijke moeilijkhheden kon ik bij hem aankloppen. Later moest ik de nieuw uitgestalde verzameling Eschers bewonderen in het daarvoor speciaal aangekochte naastliggend appartement. De erudiete Hans had bekender horen te zijn…
    Dr Machteld Roede,maastricht

    • Bert van Lent zegt

      Veelzijdig en creatief, Ik had het genoegen les te krijgen in Oudenbosch. Op onze school hing de school gang vol met echte Echers. Ik heb toen niet het besef gehad van de waarde. Hij was wel mijn favoriete leraar en zijn glijbaan-stelling vindt ik nog steeds een leuke vondst..
      Fotograferen en afdrukken was een bezigheid van hem en trots verhaalde hij over de kwaliteit van de toen nog nieuwste kleinbeeldcamera. Dan hing in de gang een waslijn vol met natte foto’s.
      Op een dag in 1962 tijdens een wiskundeles werden er stensels uitgedeeld. Of wij maar even die blaadjes netjes in tweeën wilden vouwen en ze op blad-nummering wilde stapelen. Wat bleek met mijn vluchtige blik,, een verhandeling om een zelfbouw, Kepler sterrenkijker te maken. Ik hoop dat ik de naam goed onthouden heb. Typisch een instrument om de planeten te bekijken met een offset stand van de 2 spiegels.
      Ook een keer aan het begin van de wiskunde les haalde hij een viool te voorschijn en begon te spelen / krassen. Hij vond dat we kennis moesten maken met dit instrument. Je begrijpt de reactie uit het naaste lokaal. De tussendeur ging open en de leraar engels zei met een vuurrood hoofd dat die zo geen les kon geven. Jammer, einde oefening of kennismaking.
      Hij beoefende ook het schoonschrift en gaf ons schrijfles en was duidelijk geen voorstander van de balpen, daar zat geen gevoel in.
      Na deze schooltijd gingen onze wegen uit elkaar totdat ik in het blad Zenit een artikel tegenkwam over de nestor van de volksterrenwacht. Via de Zenit redactie heb ik hem weer ontmoet in Utrecht in de flat. Zijn relaas over het uittreden en de gevolgen daarvan zal ik u besparen. Wel moest hij een paar Echers verkopen om financieel door deze tijd heen te komen. Uiteindelijk kon hij in Amersfoort aan de slag als wiskundeleraar en trouwde. Ik ben blij voor hem en zijn vrouw dat het allemaal nog goed is gekomen, een onvergetelijke man. broeder Erich

  2. Hallo Machteld, dank voor je persoonlijke bericht!

  3. Bert van Lent zegt

    Even iets corrigeren,
    het was een verhandeling, slijpen en spiegellaag aanbrengen voor de Kutter-spiegeltelescoop en de Echers zijn natuurlijk Eschers.

Speak Your Mind

*