Site pictogram Astroblogs

Opnieuw is een mini-jet ontdekt bij Sgr A*, het superzware zwarte gat in de Melkweg

Credits: NASA, ESA, and Gerald Cecil (UNC-Chapel Hill); Image Processing: Joseph DePasquale (STScI)

Foto van het hete geïoniseerde gas in de buurt van Sgr A*. Zie ook de geannoteerde versie hieronder. Credits: NASA, ESA, and Gerald Cecil (UNC-Chapel Hill); Image Processing: Joseph DePasquale (STScI)

Sterrenkundigen hebben opnieuw een mini-jet of -straalstroom ontdekt bij Sagittarius A* (kortweg Sgr A* ), het superzware zwarte gat in het centrum van het Melkwegstelsel. Van dat zwarte gat, dat meer dan vier miljoen keer zo zwaar is als de zon, wordt wel eens gezegd dat die slapend is, maar dat klopt niet. In 2013 werd al eens een mini-jet gevonden aan de zuidkant van Sgr A* met behulp van de röntgensatelliet Chandra van de NASA en de Very Large Array (VLA) radiotelescoop, een jet van hoogenergetische materie en straling die zich een weg baant door de interstellaire stof- en gaswolken in het centrum van de Melkweg. Gerald Cecil (Universiteit van North Carolina in Chapel Hill) en z’n team vroegen zich af of er ook niet zo’n jet zou zijn aan de noordkant van Sgr A*. En daarom plozen ze de gegevens door die waren verzameld met de Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array (ALMA) in Chili. Met ALMA was te zien dat vanuit Sgr A* een nauwe 15 lichtjaar lange ‘spookstraal’ door de gaswolken schiet, die vol zitten met de moleculen methylalcohol en koolmonosulfide. En verderop, op een afstand van 35 lichtjaar van Sgr A* is in infraroodlicht te zien dat de waterstofwolken daar worden verhit en dat ze uitdijen, doordat er iets onzichtbaars tegenaan botst. Nog verder vertakken de moleculaire gaswolken zich in diverse slieren, die als tentakels van een inktvis alle kanten uit schieten, tot wel 500 lichtjaar ver weg.

Credits: NASA, ESA, and Gerald Cecil (UNC-Chapel Hill); Image Processing: Joseph DePasquale (STScI)

Berekeningen van Cecil en zijn collega Alex Wagner (Tsukuba University in Japan) laten zien dat Sgr A* afgelopen miljoen jaar minstens een miljoen maal zo helder is geworden. De laatste uitbarsting moet enkele duizenden jaren hebben plaatsgevonden en toen heeft hij die twee mini-jets uitgeblazen. Met de Hubble ruimtetelescoop werd eerder al ontdekt dat Sgr A* ergens tussen 2 en 4 miljoen jaar geleden al een keer een uitbarsting heeft meegemaakt en daarbij zijn toen twee grote gasbellen gecreeërd die gammastraling uitzenden, twee bellen die aan beide kanten van het vlak van de melkweg uitsteken en die met NASA’s Fermi-ruimtetelescoop en met de Duits-Russische eROSITA missie in beeld zijn gebracht (zie de afbeelding hieronder).

Credits: NASA, ESA, Gerald Cecil (UNC-Chapel Hill), and Dani Player (STScI)

Cecl heeft ook nog gekeken naar de jets in een ander sterrenstelsel, te weten het actieve spiraalstelsel NGC 1068, en daarbij zag hij sterke gelijkenissen tussen de jets van dat stelsel en dat van het Melkwegstelsel, al zijn die in NGC 1068 veel sterker in omvang. Als de twee min-jets van de Melkweg nog enkele duizenden jaren in kracht door blijven gaan om door de interstellaire gaswolken heen te ploegen zullen ze uiteindelijk uitkomen in de twee Fermibellen. 

YouTube video player

Hier het vakartikel over de ontdekte mini-jet bij Sgr A*, verschenen in he Astrophysical Journal, 2021; 922 (2): 254. Bron: NASA.

FacebookTwitterMastodonTumblrShare
Mobiele versie afsluiten