Credit: Nature
Op 9 januari 1992, afgelopen zondag precies dertig jaar geleden, werd het artikel A planetary system around the millisecond pulsar PSR1257 + 12 van de sterrenkundigen Wolszczan en Frail in Nature gepubliceerd – hierboven een screenshot ervan. In dat artikel stelde het tweetal dat ze met de 305-m Arecibo radiotelescoop twee exoplaneten hadden ontdekt, planeten die later Poltergeist en Phobetor werden genoemd. En daarmee was deze publicatie uniek, want het betrof de allereerste exoplaneten die zijn ontdekt. Ehhh… nou hoor ik jullie denken ‘ja wacht eventjes, de allereerste exoplaneet die werd ontdekt was toch een heel andere, dat was toch 51 Pegasi b, die in 1995 werd ontdekt, dus drie jaar later? Ja klopt als een bus, 51 Pegasi b was de eerste exoplaneet… in een baan om een hoofdreeksster. Maar dat was niet het geval met Poltergeist en Phobetor, die draaien rondjes om een pulsar, een compacte neutronenster van pakweg 1,4 keer de massa van de zon gepropt in een bolletje van 20 km doorsnede, die 161 keer per seconde ronddraait.
Impressie van de pulsar en z’n drie planeten er om heen. De tekening is niet op schaal, want de pulsar is slechts 20 km in doorsnede en zou dan zo groot als een speldenprik moeten zijn. Credit: Pablo Carlos Budassi.
En dat maakt de twee exoplaneten dan ook een stuk minder interessant, tenminste gezien vanuit het oogpunt van leefbaarheid. Want van planeten die zich vlakbij een pulsar bevinden weet je tenminste zeker dat ze niet leefbaar zijn, in de extreme omgeving van een pulsar is geen enkele vorm van leven mogelijk. De twee planeten hebben niets voor niets die rare namen gekregen, Poltergeist slaat op klopgeesten die geluiden produceren, Phobetor komt in Ovidius’ Metamorfosen voor als een beest die in dromen opduikt. Poltergeist staat op 54 miljoen km van de pulsar vandaan, Phobetor op 69 miljoen km. Twee jaar na de ontdekking van de twee planeten werd nog een derde planeet bij PSR B1257+12 ontdekt, die net zo’n lugubere naam kreeg, Draugr, een zombie in de Noorse mythologie. De pulsar PSR B1257+12 zelf heeft ook een naam gekregen en wel Lich, ook al zo’n zombie, die magie gebruikt om andere zombies te beheersen. Het is niet voor niets dat de NASA ooit een poster maakte voor een reis naar PSR B1257+12 en dat ze spraken van zombiewerelden – zie de poster hieronder.
Credit: NASA/JPL-CalTech
Draugr staat slechts 28 miljoen km van de pulsar vandaan en met een massa van 0,02 keer die van de aarde (da’s iets minder dan twee keer de massa van onze maan) is het de kleinste exoplaneet die we kennen. Bron: Wikipedia + deze tweet.
Mooi bericht,
En dan te weten dat het observeren van astronomische objecten via instrumenten nog maar 413 jaar geleden is begonnen.
In veel situaties ervaar “ik” het als “je wordt ouder papa, geef het maar toe”!
Ook de komst van de Hubble telescoop, nu 32 jaar geleden, was een echte mijlpaal.
En nu het vervangen van de Hubble door de JWST is zeker ook zo’n rechtopstaande afstand gevend voorwerp.
Ach ja, de moderne wetenschap is nog maar net 100 jaar oud en wat verteld dit over onze kennis betreffende het te onderzoeken zichtbare gebied wat mogelijk 14.000.000.000 lichtjaar groot is.
Robert Dijkgraaf gaf daar ooit een mooi tastbaar beeld in door te zeggen dat we uit een totale encyclopedie slechts een paar pagina’s goed kennen, de rest is eigenlijk speculeren omdat we alleen maar straling onderzoeken.
Komt er nu morgen een nieuw geaccepteerd instrument op tafel waar we mee kijken/meten, dan mag men mogelijk vele heersende bevindingen aanpassen.
413 jaar terug draaide alles om onze Aarde en door een paar piep kleine lensjes vertelde iemand dat het zichtbaar was wat daarvoor door een Poolse Sterrenkundige al eens was beschreven en op zijn sterfbed kenbaar werd gemaakt.
Maar toch onze instrumentenbouwer uit Italië werd verguist en moest zijn mond houden en nu.
Nu heeft die destijdse machthebber in zijn land een van de beste telescopen staan.
En zo zie je maar weer dat iedereen de werkelijkheid aanbid boven de waarheid welke persoonlijkheid bezit.
Planeten rond een andere Ster dan onze Zon, in mijn jeugd was daar helemaal geen spraken van in lesboeken.
En nu 60 jaar later staan er al zeker 4020 beschreven en dat is progressief zeker een fijn toekomst beeld voor de Sterrenkunde.