Eén plak uit de 3D kaart van DESI. Ieder puntje (het zijn er 400.000) is een sterrenstelsel. De aarde staat in het midden, de verste stelsels aan de rand staan tien miljard lichtjaar ver weg. Credit: D. Schlegel/Berkeley Lab using data from DESI.
Op 17 mei 2021 startte het Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI) met z’n onderzoek en amper zeven maanden later heeft ‘ie met z’n driedimensionale hemelsurvey al meer sterrenstelsels in kaart gebracht dan alle voorgaande 3D-surveys bij elkaar. November vorig jaar had DESI van 2,5 miljoen sterrenstelsels de roodverschuiving in kaart gebracht en inmiddels is dat al opgelopen tot maar liefst 7,5 miljoen sterrenstelsels! DESI is verbonden aan de Nicholas U. Mayall 4-meter Telescoop van het Kitt Peak National Observatory en hij kan met zijn optische robotgestuurde glasvezels maar liefst 5000 sterrenstelsels tegelijk waarnemen en daarmee houdt hij iedere heldere nacht een derde van de hele sterrenhemel scherp in de gaten. Van de 3D-kaart die DESI nu gemaakt heeft heb ik hieronder een fantastische animatie, schermbreed.
DESI’s driedimensionale “CT-scan” van het heelal. Wij bevinden ons linksonder en kijken meer dan 5 miljard lichtjaar ver in de richting van het sterrenbeeld Maagd (Virgo). Naarmate de video vordert, verschuift het perspectief naar het sterrenbeeld Ossenhoeder (Boötes). Elk gekleurd punt is een sterrenstelsel. De zwaartekracht heeft de sterrenstelsels in een “kosmisch web” van dichte clusters, filamenten en leegten getrokken. Credit: D. Schlegel/Berkeley Lab using data from DESI
De missie van DESI duurt vijf jaar en nu heeft ‘ie er nog maar 10% van zijn doel op zitten. In 2026 willen ze met DESI meer dan 35 miljoen sterrenstelsels driedimensionaal in kaart hebben gebracht. Daarmee willen ze dan meer te weten komen over de donkere energie, de mysterieuze energie die met z’n afstotende werking zorgt voor de versnelling in de uitdijing van het heelal.
(Credit: Jinyi Yang, Steward Observatory/University of Arizona)
DESI kijkt niet alleen maar naar sterrenstelsels, maar ook naar quasars, feitelijk ook sterrenstelsels, maar dan de stelsels die compleet overstraald worden door hun actieve superzware zwarte gat. Aan het einde van de missie hopen ze met DESI maar liefst 2,4 miljoen nieuwe quasars te hebben ontdekt. Eentje die met DESI ontdekt is zie je hierboven, inclusief het spectrum ervan.
Bron: NOIRLab.
Interessant om te zien dat er zelfs op 5 miljard lichtjaar afstand nog heel wat blauwe en groene puntjes te zien zijn.
Op die afstand is de uitdijingssnelheid ongeveer honderdduizend kilometer per seconde.
Blijkbaar zijn er dus heel wat sterrenstelsels die een eigen bewegingssneheid hebben — in dit geval richting de aarde — die nog veel groter
is dan honderdduizend kilometer per seconde.
Daarmee vergeleken, kunnen we onze eigen Melkweg, die met zo’n 600 km per seconde door het heelal vliegt, best een trage slak noemen.
Ik denk niet dat de blauwe en groene puntjes stelsels zijn die een eigen beweging hebben van 1/3 van de lichtsnelheid of meer. Dat zou wereldnieuws zijn. Ik kan alleen niet vinden wat de kleuren dan wel aangeven, wellicht een relatieve blueshift t.o.v. het gemiddelde op die afstand?
NB: voor zover ik weet, zijn de enige stelsels die naderbij komen stelsels uit de Lokale Groep en een handvol uit de Virgocluster (waar onze Lokale Groep heen beweegt), met afstanden onder de ~80 miljoen lichtjaar.
Hallo June, ja die 1/3 van de lichtsnelheid leek me inderdaad ook al erg sterk. Heel goed mogelijk inderdaad dat het hier om relatieve kleuren gaat.
De gemiddelde kleur op die afstand is immers ook niet rood (zoals de animatie doet vermoeden), maar infrarood.