29 maart 2024

Serie supernovae 14 miljoen jaar geleden veroorzaakte Lokale bel van sterren

Impressie van de lokale bel. Aan de rand zie je stervormingsgebieden. Buiten de bel zijn naburige ‘superbellen’ te zien. Credit: Leah Hustak (STScI)

Het zonnestelsel maakt deel uit van wat sterrenkundigen de Lokale Bubbel of Bel noemen, een hete, vrijwel lege ruimte met een min of meer onregelmatige zandlopervorm, zo’n 1000 lichtjaar in doorsnede. De bel wordt omringd door een dichte schil van neutraal interstellair gas. Aan de randen van de lokale vel bevinden zich duizenden jonge sterren, gegroepeerd in zeven stervormingsgebieden vol moleculaire gaswolken. Recent onderzoek door sterrenkundigen van het Center for Astrophysics | Harvard & Smithsonian (CfA) en het Space Telescope Science Institute (STScI) laat nu zien dat een serie supernovae die 14 miljoen jaar geleden begon de Lokale bel heeft gevormd.

Dezelfde impressie, maar dan gelabeld en met foto’s van twee van die stervormingsgebieden. Credit: Leah Hustak, ALMA, Giuseppe Donatiello.

Het team van sterrenkundigen, dat onder leiding stond van Catherine Zucker, heeft de ontstaansgeschiedenis van de lokale bel gereconstrueerd en daaruit komt naar voren dat er tussen de 8 en 26 supernovae in de buurt zijn geëxplodeerd – met 15 supernovae als meest waarschijnlijke aantal – en dat die de lokale bel hebben veroorzaakt. De bel groeit nog steeds met een vaartje van zo’n 8 km/s. Zucker’s team vond die expansiesnelheid en de evolutie van de jonge sterren aan de rand van de bel door naar de gegevens te kijken die verzameld zijn door de Europese Gaia satelliet.

Fragment uit de interactieve tool. Credit: Zucker et al 2022.

Toen de eerste van de reeks supernovae 14 miljoen jaar geleden explodeerde bevond de zon zich nog niet in de lokale bel. Pas vijf miljoen jaar geleden kwam de zon met z’n omringende planeten de bel vinden en momenteel staat ‘ie er zo’n beetje middenin. De Melkweg bestaat uit veel van die bellen, die ook wel superbellen worden genoemd en die de Melkweg het karakter van Zwitserse gatenkaas geven. Voorbeeld van de moleculaire gaswolken aan de rand van de lokale bel zijn Orion A en Orion B, deel uitmakend van het Orion Molecular Cloud Complex. Al die supernovae zorgden er voor dat de bel werd schoongeveegd, dat wil zeggen dat ze het interstellaire moleculaire gas naar buiten duwden, waardoor er zich aan de rand van de bel sterren konden vormen.

Deze afbeelding toont de evolutie van de Lokale Bubbel en de opeenvolgende stervorming aan het oppervlak van zijn uitdijende schil. In het midden is het heden. De baan van de zon is weergegeven als de gele stippellijn. 5 Miljoen jaar geleden kwam de zon de Lokale bel binnen. Credit: Zucker et al 2022.

Zucker en haar team hebben alle informatie die ze vonden gestopt in een interactieve website (met hier een andere interactieve tool), waar je een prachtige driedimensionale voorstelling kunt zien van de ontwikkeling van de lokale bel afgelopen 14 miljoen jaar, geheel bestuurbaar door de lezer.

Hier is het vakartikel over het onderzoek aan de Lokale bel, verschenen in Nature. Bron: Phys.org + Universe Today.

Share

Comments

  1. Dick Mesland zegt

    Hoe kan het dat de zon die ontstane bubbel binnen schuift? Hadden de sterren die supernova gingen niet min of meer dezelfde richting en snelheid, en dus daarmee ook de ontstane bubbel?

  2. Het zonnestelsel beweegt met een snelheid van 230 km/s (828.000 km/u) in een baan om het centrum van de Melkweg, één keer rond dat centrum duurt 230 miljoen jaar (een galactisch jaar geheten). De meeste sterren hebben zo’n zelfde bewegingsrichting, maar de sterren hebben t.o.v. elkaar ook nog andere, lokale snelheden en dat gaat tamelijk door elkaar heen. Deels komt dat door de zwaartekrachtswerking van massa in de Melkweg, die niet-uniform verdeeld is. Ook is er een beweging die op en neer gaat, de ene keer boven het vlak van de Melkweg, de andere keer er onder. Dat de zon eerst niet tot de Lokale bel behoorde en op een gegeven moment wel heeft dus te maken met die lokale snelheden.

  3. Heel interessant artikel, bruikbare informatie bij de basiscursus die wij bij Volkssterrenwacht Orion aan het voorbereiden zijn. Ik heb twee plaatjes aangepast zodat ze passen in de presentatie-stijl die wij gebruiken, d.w.z. donkere achtergrond met passende grote letters.

    https://www.icloud.com/sharedalbum/#B0hGlFNFaGSnSCy

Laat een antwoord achter aan Arie Nouwen Reactie annuleren

*