Impressie van een magnetar. Credit: ICRAR.
Het was een student sterrenkunde die ‘m ontdekte, Tyrone O’Doherty van de Curtin Universiteit in Australië: gebruikmakend van de Murchison Widefield Array (MWA) telescoop in West-Australië én een door hem ontwikkelde nieuwe techniek ontdekte hij een mysterieuze bron van radiostraling aan de hemel, een bron die voluit GLEAM-X J162759.5-523504.3 werd genoemd, laten we ‘m gemakshalve verder maar GLEAM noemen. Het blijkt te gaan om wat ze een ‘repeterende radio transient’ noemen, een bron van radiostraling die repeterend is, d.w.z. die met een bepaalde periode aan en uit kan gaan, die veel en weinig straling kan uitzenden.
De positie van GLEAM aan de hemel. credit: Natasha Hurley-Walker (ICRAR/Curtin) and the GLEAM Team.
Novae en supernovae zijn langzame transients, die (meestal eenmalig) eerst kaboem gaan en daarna langzaam uitdoven, snelle transients zijn bijvoorbeeld pulsars/neutronensterren, die vele malen per seconde aan en uit kunnen gaan. De pulsen van GLEAM zijn uniek: hij pulseert om de 18,18 minuten en dan is ‘ie ongeveer een minuut heel helder in radiostraling, dus pakweg drie keer keer per uur. Binnen die minuut zijn er dan weer wat subpiekjes die minder dan een seconde duren, zoals in de video hieronder te zien is.
Repeating Transient Profile from ICRAR on Vimeo.
Maar dat doet GLEAM dus niet continu, nee alleen in de een periode van twee maanden in 2018, toen was ‘ie tijdelijk actief en werden in totaal 71 maxima geteld. Op de momenten van hoogste activiteit was het één van de helderste radiobronnen aan de hemel, gelegen in het zuidelijke sterrenbeeld Winkelhaak (Norma). De afstand tot GLEAM blijkt 4.000 lichtjaar te zijn, gebaseerd op dispersiemetingen van het aantal elektronen, dus hij bevindt zich in de Melkweg.
De Murchison Widefield Array (MWA) telescoop in West-Australië. Credit: Dragonfly Media
Sterrenkundigen denken dat ze te maken hebben met een ‘ultra-long period magnetar’, een neutronenster met een zeer sterk magnetisch veld, die een zeer langzame rotatiesnelheid heeft. Het zou ook kunnen gaan om een zeldzame variant van een witte dwerg, eentje die materie van een compagnon opzuigt en die dan bij een bepaalde rotatiesnelheid een verhoogde radiostraling kan produceren. Dat GLEAM kleiner is dan de zon is al vastgesteld, alleen de exacte aard van de bron blijft mysterieus. De sterrenkundigen hebben sinds 2018 GLEAM niet meer gezien, dus ze wachten op een nieuwe actieve periode van het object.
Repeating Transient Animation from ICRAR on Vimeo.
Hier is het vakartikel over het onderzoek aan GLEAM, verschenen in Nature. Bron: Space Australia.
