Impressie gemaakt door Amanda Smith van de telescoop van het Observatoire de Haute-Provence met het systeem van Kepler 16-b. Credit: NASA/JPL-Caltech/T. Pyle
Een team van sterrenkundigen van de Universiteit van Birmingham heeft met de 193 cm telescoop van het Observatoire de Haute-Provence in Frankrijk een Tatooine-achtige exoplaneet waar kunnen nemen, eentje die draait om twee sterren – de naam komt van Tatooine, de planeet waar Luke Skwywalker van de filmserie Star Wars opgroeide en die draaide om twee sterren. Het gaat om de exoplaneet Kepler-16b, te vinden op 245 lichtjaar afstand van de aarde. Dat de planeet überhaupt bestaat was al met de Kepler ruimtetelescoop ontdekt en in 2011 was al duidelijk dat die om twee sterren draait, een ‘circumbinaire’ planeet zoals dat heet, maar nu hebben ze dat ook voor het eerst vanaf de grond kunnen zien, dus niet met een ruimtetelescoop. Dat blijkt uit metingen die ze met het SOPHIE instrument verbonden aan de telescoop hebben gedaan aan de radiële snelheden van de zichtbare ster (Kepler-16A) en de planeet. Als de planeet om de ster(-ren) draait dan zorgt z’n massa voor een zwaartekrachtwerking en daardoor wiebelt de ster wat heen en weer, hetgeen in het spectrum te zien is doordat de spectrale lijnen heen en weer schuiven (Dopplerverschuiving).
Impressie van Kepler-16b en z’n twee sterren. Credit: NASA
Verder onderzoek moet duidelijk maken dat planeten kúnnen ontstaan bij twee sterren. Bij één ster is het eenvoudig: de jonge ster wordt omgeven door restmateriaal van gas en stof, een protoplanetaire schijf waarin planeten kunnen ontstaan. Maar bij twee sterren lijkt dat lastiger, want de schijven van de twee sterren gaan dan met elkaar reageren en dat bemoeilijkt de ‘accretie’, de opeenhoping van stof tot planetesimalen en daarna tot planeten. Wellicht dat de planeten verder van de sterren ontstaan, waar de invloed van de sterren minder is, en dat ze daarna via een proces genaamd ‘disc-driven migration’ dichterbij de sterren komen. Met de telescoop van het Observatoire de Haute-Provence is overigens ook geschiedenis geschreven, want daarmee werd in 1995 ook 51 Pegasi b ontdekt, de allereerste exoplaneet bij een op de zon lijkende ster.
Hier is het vakartikel over Kepler-16b, verschenen in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Bron: Universiteit van Birmingham.
