29 maart 2024

Witte dwerg ontdekt die explodeerde als supernova… en dat overleefde!

Waarnemingen aan SN 2012Z in NGC 1309. Credit: McCully et al

Supernovae zijn catastrofale gebeurtenissen waarbij een ster op spectaculaire wijze explodeert met de lichtkracht van honderden miljoenen tot meer dan een miljard zonnen. Bij de explosie van zware sterren (type II SN) implodeert de sterkern tot neutronenster of zwart gat, bij de explosie van een te zwaar geworden witte dwerg (type Ia SN) blijft er niets over. Nou ja, dat laatste blijkt niet helemaal te kloppen. Want waarenmingen met o.a. de Hubble ruimtetelesocop maken duidelijk dat de witte dwerg die supernova SN 2012Z veroorzaakte nog steeds bestaat, nee sterker nog, dat hij zelfs nog helderder is dan vóór de supernova. Deze vond plaats in het sterrenstelsel NGC 1309. In 2013 en 2016 gingen ze op zoek naar de ‘progenitor’, de ster die kaboem ging als supernova. In 2014 schreef ik er al eens over. Uit het spectrum hadden ze al af kunnen leiden dat het een type Ia supernova was, dus het zoeken was naar een witte dwerg in NGC 1309, die op archieffoto’s te zien was vóór de explosie. Bij het speuren naar de restanten was de verwachting niets te zien óf dat de progenitor op de archiefbeelden toch niet de ‘dader’ was van de explosie. Maar wat vonden ze: de witte dwerg in NGC 1309 die SN 2012Z had veroorzaakt en hij was nog eens helderder ook dan voor de explosie. Het was wel zo dat SN 2012Z geen klassieke type Ia supernova was, maar een zwakke variant ervan, de zogeheten type Iax variant. Curtis McCully (UC Santa Barbara en het Las Cumbres Observatory) en z’n team onderzochten SN 2012Z en zij ontdekten dat het een Type Iax SN was, een soort van mislukte type Ia supernova. Zij denken dat de witte dwerg door de één of andere oorzaak maar ‘voor de helft’ explodeerde en dat het overgebleven deel terugviel naar wat ze een gebonden restant (‘bound remnant’) noemen. Dat evolueerde langzaam maar zeker weer terug naar de toestand van witte dwerg, alleen eentje die minder massa had dan voorde explosie. Het gekke van witte dwergen is dat naarmate ze minder massa hebben ze groter zijn en dan ook nog eens een sterkere lichtkracht hebben, door het grotere oppervlak.

NGC 1309. Credit: NASA, ESA, THE HUBBLE HERITAGE TEAM (STSCI/AURA), AND A. RIESS (JHU/STSCI).

Lange tijd dachten sterrenkundigen dat witte dwergen altijd exploderen als ze door toevoer van materie van een nabije begeleider zwaarder worden dan de Limiet van Chandasekhar (1,4 zonsmassa) en er dan een thermonucleaire explosie ontstaat. Maar de laatste tijd zijn er steeds meer aanwijzingen dat die limiet niet altijd geldt en dat ze ook al eerder kunnen exploderen, bij een lagere massa. Bij SN 2012Z denken ze dat de witte dwerg wel de limiet naderde, maar door de een of andere oorzaak toch een type Iax supernova werd. Men wil nu kijken wat het verschil uitmaakt tussen de groei naar een klassieke, succesvolle type Ia supernova en naar een mislukte type Iax supernova. Hier het vakartikel van McCully et al, verschenen in The Astrophysical Journal (2022). Bron: UCSB.

Share

Comments

  1. Enceladus zegt

    “Bij het speuren na de restanten was de verwachting niets te zien óf dat de progenitor op de archiefbeelden toch niet de ‘dader’ was van de explosie.”

    Hoe moet ik me dat precies voorstellen? Een paar miljoen jaar wachten totdat de restanten verdwenen zijn? 😉

    Groet,
    Gert (Enceladus)

  2. Typfoutje, moet zijn ‘naar de restanten’. Dank je.

Speak Your Mind

*