28 maart 2024

Mogelijk toont een Byzantijnse munt de supernova van 1054

De vier klassen van munten uit de regeerperiode van Constantijn IX. Credit: Filipovic et al

Op 4 juli 1054 was er een nieuwe ster aan de hemel te zien, een ster die zichtbaar bleef tot 6 april 1056, dus bijna twee jaar lang. We weten nu dat die nieuwe ster een supernova was en het restant daarvan zien we nog steeds in de vorm van de Krabnevel (Messier 1) in het sterrenbeeld Stier, het restant waar in het midden een pulsar (PSR B0531+21) snel ronddraait – zie de afbeelding hieronder. Vreemd genoeg maken alleen kronieken en annalen uit het verre oosten, zoals China, melding van de nieuwe ster, die daar een ‘gastster’ werd genoemd. Westerse vermeldingen zijn niet gevonden en dat is vreemd, want de supernova was helder genoeg om te kunnen zien, ook als het een poos slecht weer zou zijn.

De Krabnevel, een voorbeeld van het restant van een supernova, de Krabnevel (M1) in het sterrenbeeld Stier, die op 4 juli 1054 explodeerde. Credit: NASA, ESA, J. Hester, A. Loll (ASU)

Toch lijkt een internationale groep van onderzoekers nu toch iets te hebben gevonden dat te maken zou kunnen hebben met die nieuwe ster uit 1054. Miroslav D. Filipović en zijn collega’s hebben namelijk historische munten gevonden die mogelijk de nieuwe ster tonen. Het gaat om de zogeheten ‘Constantine IX Monomachos Class IV’ munten, die tussen de zomer van 1054 en de lente van 1055 geslagen zijn. Andere munten uit de regeerperiode van keizer Constantijn IX tonen één ster naast de beeltenis van de keizer, een ster die vermoedelijk Venus voorstelt, de ochtendster, terwijl de keizer zelf de zon verbeeldt. Maar de klasse IV munten tonen twéé sterren, één links en één rechts van het hoofd van de keizer. De rechter ster zou mogelijk de supernova van 1054 moeten verbeelden. Uit de klasse IV serie zijn 36 munten teruggevonden en de grootte van de rechterster varieert ook, hetgeen wellicht wijst op het geleidelijk zwakker worden van de supernova.

Met speciale technieken zijn de munten geanalyseerd. Credit: Filipovic et al

Dát de supernova wel op een munt werd afgebeeld, maar verder nergens wordt genoemd, komt volgens de onderzoekers door het heersende theologische regiem van die tijd. De wereld werd toen opgevat als perfect en onschendbaar. Een nieuwe ster zou gezien kunnen worden als een schending van de wereldorde en degene die daar melding van deed zou mogelijk gezien worden als medeplichtig daarvan. Daarom durfde men gewoon niets te zeggen of schrijven over de nieuwe ster, iets waar ze in China en Japan geen last van hadden. Maar kennelijk had een metaalbewerker of één van de geïntimideerde geleerden toch de durf om iets van een verwijzing te maken en wel in de vorm van een speciale munt, iets wat de theologen vermoedelijk niet op zou vallen. Hier het vakartikel over de theorie dat de supernova te zien is op oude munten. Bron: Phys.org.

Share

Comments

  1. Peter van der Werf zegt

    De supernova van 1006 was nog een stuk helderder en die is ook waargenomen in Europa en Egypte en Perzië.
    https://en.wikipedia.org/wiki/SN_1006
    Ik weet niet of de monniken van Sankt Gallen hierdoor ruzie kregen met de theologen, vermoedelijk hebben ze het wel overleefd. Maar misschien dat dit in Byzantium anders lag. Voor Plato en Aristoteles was de kosmos geometrisch perfect en onveranderlijk, dwz de sferen zouden eeuwig blijven rondwentelen met een eenparige snelheid, daarmee de hemellichamen meevoerend. Verandering en verval vonden alleen onder de sfeer van de Maan plaats. Met flinke verbeteringen door Hipparchos en Ptolemeaus was dit de standaardkosmologie in de Oudheid en Middeleeuwen. Een tijdelijk verschijnsel zoals een supernova past eigenlijk niet zo goed in dit model. En kometen, die ook werden gezien als tijdelijk verschijnsel passen daar ook niet zo goed in. Misschien dat Aristoteles om die reden kometen onder de sfeer van de Maan plaatste als atmosferisch verschijnsel. En een supernova heeft hij vermoedelijk nooit gezien.
    Chinese astronomen hadden niet zoveel met Aristoteles en Plato en hebben misschien om die reden wat vaker kometen en supernovae waargenomen en beschreven dan hun westerse collega`s.

Speak Your Mind

*