29 maart 2024

Kosmisch speurwerk laat zien dat supernovarestant SNR 0519-69.0 minder dan 670 jaar geleden ontstond

Credit: X-ray: NASA/CXC/GSFC/B. J. Williams et al.; Optical: NASA/ESA/STScI

In de Grote Magelhaense Wolk, een begeleidend dwergstelsel van het melkwegstelsel op 160.000 lichtjaar afstand, bevindt zich het supernovarestant SNR 0519-69.0. Dankzij een soort van kosmisch speurwerk met de Hubble en Chandra ruimtetelescopen én eerder verkregen gegevens van de Spitzer IR-ruimtetelescoop, zijn sterrenkundigen meer te weten gekomen over de ouderdom van het restant, dat ontstond toen een witte dwerg te zwaar werd door toevoer van materie van een begeleider en de dwergster als type Ia supernova explodeerde. Met de ruimtetelescopen werd het supernovarestant gedurende meerdere jaren uitgebreid bekeken en daardoor kon men zien dat de snelste delen van de expanderende schil met 9 miljoen km per uur uitdijen, de langzamere delen gaan 6 miljoen km/u. Op basis van die snelheid kan men de klok als het ware terugdraaien en uitrekenen dat de supernova pakweg 670 jaar geleden moet hebben plaatsgevonden, toen bij ons zo’n beetje de Hoekse en Kabeljauwse Twisten begonnen. Maar de waarnemingen van Chandra en Spitzer laten ook zien dat de expansie langzaam maar zeker aan het afnemen is – de helderste gebieden die röntgenstraling uitzenden zijn op de plaatsen waar de langzaamst bewegende materie zich bevindt en er wordt geen röntgenstraling geassocieerd met de snelst bewegende materie. Dat impliceert dat een deel van de schokgolf is gebotst tegen dicht gas rondom het restant, waardoor het langzamer is gaan bewegen. Men denkt daarom dat SNR 0519 jonger is dan 670 jaar. Hoeveel jaar jonger moet uit vervolgonderzoek duidelijk worden.

Hier het vakartikel over het onderzoek aan SNR 0519, verschenen in the Astrophysical Journal. Bron: Chandra.

Share

Comments

  1. Ton van den Goorbergh zegt

    Het zal wel aan mij liggen, maar de super nova op 160.000 lichtjaar die je nu ziet, als 670 jaar geleden ontstaan, is dan toch 160.670 jaar geleden ontstaan?

    • Hoi Ton,

      Je kunt zoiets pas zien als het licht hier is, in ons ‘nu’. Niet in het ‘nu’ van het object. Vergelijk zonsopkomst, als dat om 6.52 is, trek je er ook de reistijd van het licht niet eerst nog af.

      Het wordt ontzettend onduidelijk als we nu twee supernova’s (plus de rest van het heelal) zouden zien en zeggen dat ze eigenlijk 60.000 jaar en 122.000 geleden gebeurden. We zien dat dan nu, niet toen.

      Alles in het heelal heeft een eigen tijdlijn, die van ons is het ‘nu’ maar ons ‘nu’ is elders niet ‘nu’. Gelijktijdigheid tussen verschillende tijdlijnen bestaat niet, zoals Einstein liet zien.

      De afstand vermelden is daarom genoeg. Ons ‘nu’ is ons referentiekader, niet het ‘nu’ van ergens ver weg.

  2. Ja klopt, toen het licht van de supernova ons 670 jaar bereikte, dus zo rond 1350, had het al een weg van 160.000 lichtjaar afgelegd. Maar ja, die verrekening van historische data geldt voor alle afstanden in het heelal.

  3. Ach Ton van den Goorbergh,

    Het ligt niet alleen aan jou, het ligt zeker ook aan mij.
    Ik vind al dat gekwebbel over die onvoorstelbare ver liggen objecten best interessant, maar begrijp het zelfs na 25 jaar nog steeds niet echt.

    Overigens, alles wat we zien is terug in de tijd, zelf die bloem waar je naar zou kijken.
    Dat de licht reflectietijd er van maar heel erg kort is, is een feit maar…. ze is er en daardoor belangrijk om het te vermelden en zo te weten.

    En zodoende mag het best duidelijk zijn dat iets wat daar gebeurt zeker vanaf daar vermeld mag worden, dus niet alleen vanaf het moment dat we het hier kunnen ontwaren.
    Als je alles zo zou relativeren zoals June het doet dan komen we overal te laat.
    En ja wel hoor dat komen we omdat we feitelijk maar een fractie van alles wat we ontwaren werkelijk in onze tijdlijn beleven.

    Onze Aarde is in het geheel niet belangrijk al zouden we dat graag willen.
    Dat de Aardse tijdverdeling bijvoorbeeld ooit in Greenwich werd vastgesteld wil eigenlijk niet zeggen dat het werkelijk ook zo zit.
    Natuurlijk is het handig als je afspraken met andere Aardbewoners wil maken die veel verder oostelijk of westelijker leven dan jij dat doet.
    En zo kunnen we dus nooit afspraken maken met iets of iemand die 160.000 lichtjaar van ons af leeft hoe gelijk we het ook strijken in ons hier en nu.

    Maar ja Ton, ik moet je aanraden niet mijn bericht te lezen om er iets van op te stekken.
    Want ik schrijf alleen maar apekool zoals vele het noemen.

    • @ Jos
      Ik pik er (maar) één zinnetje uit:

      “Als je alles zo zou relativeren zoals June het doet dan komen we overal te laat.”

      Dan heb je June niet begrepen. Er is nu eenmaal geen absoluut kader. Ga eens wat Einstein lezen, er bestaan best wat boekjes waarin hij bevattelijk wordt uitgelegd. En we komen niet overal te laat omdat June zo nodig moet relativeren, maar omdat we sowieso te laat komen. Als de zon ontploft, weten we dat pas een minuut of acht later. Te laat dus om nog – in ons hypersnelle noodraketje – te ontsnappen. En geen enkele mogelijkheid om te weten dat de zon is ontploft vóór het licht van de explosie ons bereikt. Als we ’s nachts naar de sterren kijken, zien we evenveel ‘verledens’ als sterren: ze staan allemaal op een andere afstand, ook al lijkt hun licht ons gelijktijdig te bereiken. Die schijnbare gelijktijdigheid is echter wel het enig mogelijke referentiekader: we zien ze in ons “nu”, alsof ze zijn zoals wij ze zien, maar in feite zien we van elke ster een stukje uit haar hoogsteigen verleden, en zijn al die sterren samen een heleboel stukjes die eigenlijk niet bij elkaar horen. We kunnen niet anders dan doen alsof ze wel bij elkaar horen, in ons tijdkader of ons nu, maar we zeggen van alle sterren ook op welke afstand ze zich bevinden, en dat volstaat.

      • Ik ben het helemaal met jou eens HC.
        Er is duidelijk nergens langer nu dan 1 seconden of misschien is dit al weer te lang.
        Alles wat we beleven aan het firmament is verleden.
        Dus je iets realiseren heeft alleen maar zin als je het in de toekomst doet.
        Niets is dat wat het lijkt.

  4. Arme Jos. En hij bedoelt het allemaal zo goed.

  5. Ton van den Goorebrgh zegt

    Beste June,
    Vijf minuten geleden hoorde ik bij het nieuws dat er een vliegtuig is verongelukt. Vannacht blijkbaar. Dus voor mij is dat vliegtuigongeluk 5 minuten geleden gebeurd?
    Ik lees 3 minuten geleden je bericht. Dat heb je dus 3 minuten geleden gepost.

    Op het moment dat wij hier op aarde de supernova beginnen te zien, terug gerekend 670 jaar geleden, is het in werkelijkheid 159.330 jaar geleden. (als 160.000 jaar exact zou zijn)

    Wetenschap moet proberen zo exact mogelijk te blijven.

  6. Hoi Ton,

    “Vijf minuten geleden hoorde ik bij het nieuws dat er een vliegtuig is verongelukt. Vannacht blijkbaar. Dus voor mij is dat vliegtuigongeluk 5 minuten geleden gebeurd?”

    Nee. En flauw, er zit geen 80.000 lichtjaar tussen de plek van dat ongeluk en jou, of wel?

    Wij zien die supernova nu, of wij zagen hem vorig jaar in maart, of wij zagen er een in februari 1987. Dat is niet in ‘het’ verleden maar in **ons** verleden. Ja, we zien hem hoe hij er in z’n **eigen** verleden uitzag. Maar het is in **ons** heden als we er nu eentje zien. Wij hebben geen enkele mogelijkheid het fenomeen eerder te zien dan dat de informatie ervan hier aankomt. Tijd- en wereldlijnen zijn de moeite waard je eens in te verdiepen. Het kan je echt helpen relativiteitstheorie beter te volgen.

    “Op het moment dat wij hier op aarde de supernova beginnen te zien, terug gerekend 670 jaar geleden, is het in werkelijkheid 159.330 jaar geleden. (als 160.000 jaar exact zou zijn)”

    Nee, nog los van het gegeven dat er niet één objectieve werkelijkheid is. Een heel goede reden geef je zelf al: de foutmarge is groter dan de beoogde nauwkeurigheid.
    En verder: wat denk je dat handiger en exacter is: verwijzen naar de eerste supernova van 1987 als SN1987A? Of verwijzen naar SN plusminus 168.025 jaar geleden? Let wel op… als het volgend jaar 2023 is, wel even alle databases updaten naar SN plus of minus 168.026 jaar geleden 😉

    “Wetenschap moet proberen zo exact mogelijk te blijven.”

    Zo exact als **zinvol** is. Ga jij anders het oppervlak van een cirkel maar uitrekenen met een zo exact mogelijk antwoord 😛

Speak Your Mind

*