29 maart 2024

Over het ‘Zweedse Stonehenge’, Lund’s astronomische klok, en een science fiction walhalla

Eindeloos lichtglooiende velden, ruisende bossen en koele meren, Zweden, voor dit land heb ik sinds jaar en dag een zwak en inmiddels enkele vakantie’s doorgebracht, zo ook dit jaar. Drie plekken gerelateerd aan astronomie en ruimtevaart zou ik er even willen uitlichten. De kathedraal van Lund met zijn astronomische klok, het monument ‘Ales Stenar‘, beide gelegen in de zuidelijke provincie Skåne, en het ‘walhalla’ onder de science fiction boekwinkels ‘Science Fiction Bokhandeln‘ in de oude stad, (Zw. ‘Gamla Stan’), van Stockholm.

Astronomische klok, Lund, e.b.

Lund, ‘domkyrka
De stad Lund ligt op zo’n 10 km van de hoofdstad van Skåne, Malmö. In de ME ontstaan maakte het eerst deel uit van het Deense rijk maar met het Verdrag van Roskilde van 1658 werd het ingelijfd bij Zweden. In het centrum pronkt de kathedraal, deze werd in de 11e eeuw gebouwd, en hier zetelt het bisdom van Lund, van de Lutherse kerk van Zweden. Oorspronkelijk opgericht als katholieke kathedraal van het aartsbisdom Lund, was het in 1668 de plaats van de ceremonie ter erkenning van de oprichting van de universiteit van Lund in 1668, en wordt hij nu nog gebruikt voor de ceremonie van de uitreiking van nieuwe doctoraten aan de universiteit.

De astronomische klok van de kathedraal, dateert uit de late middeleeuwen, en is in 1837 ontmanteld, gerestaureerd, en opnieuw geïnstalleerd in 1923. Het bovenste deel, dat origineel is, is de klok, terwijl het onderste deel, een reconstructie, een kalender is. Twee keer per dag slaan de twee ridders op de top hun zwaarden. De klok speelt dan In dulci jubilo en een processie van figuren die de drie koningen voorstellen met hun bedienden paraderen over het gezicht van de klok. Soortgelijke klokken uit ongeveer dezelfde periode zijn bekend van verschillende kerken in steden in het zuidelijke Oostzeegebied.

De klok toont een middeleeuws tijdsconcept, gebaseerd op een geocentrisch idee van het universum, en is versierd met religieuze symbolen. Het is mogelijk om de huidige tijd van de dag, de huidige maanfase, de huidige positie van de zon in de dierenriem, evenals de huidige datum van het jaar en gerelateerde informatie, van de klok te bepalen.

Ales stenar, credits; WM/CC, Jorch

Ales Stenar
Zweden heeft zijn eigen Stonehenge! Ales Stenar ligt vlakbij het vissersdorpje Kåseberga (het adres is 271 78 Löderup) en Ystad. Het is een megaliet van 59 stenen blokken, die elk zo’n 2 ton wegen, en opgezet zijn in de vorm van een schip. Vermoedelijk is het zo’n 3500 jaar oud – begin bronstijd – en stelt het een begraafplaats voor van (hooggeplaatste) Vikingen, of een cultusplaats. Dit ‘Skeppssåttning’ (vert. ‘steenschip‘) van Ales Stenar, is 67 meter lang en 19 meter breed. De voorsteven van het schip geeft precies de plek aan waar de zon op ‘midsommar‘ ondergaat, terwijl de achtersteven het punt markeert van de zonsopgang op de winterzonnewende, in Zweden met het Lucia-feest gevierd. Zie voor het ‘echte Stonehenge’ ook Arie’s AB.

Science Fiction Bokhandeln
In de oude stad of Gamla Stan van Stockholm, aan de Västerlånggatan 48, zit een science fiction boekhandel met naast een zeer indrukwekkende selectie van (strip)-boeken, ook een duizelingwekkend aanbod aan bordspellen, games en andere hebbedingetjes uit dit genre. Enkele recensisten vergelijken het met Forbidden Planet in Londen. Het Zweeds beheersen is geen noodzaak iets aan te schaffen, het aanbod in het Engels is flink.
Uiteraard zijn er nog veel meer aan astronomie gerelateerde plekken in het enorme Zweden, zoals het eiland Ven en de erfenis van de, van oorsprong Deense, astronoom Tycho Brahe, het Space Center in Esrange bij Kiruna, en diverse planetaria, maar je moet wat bewaren voor de volgende keer… Nog ter info, het autoverkeer is ’traag’, daarmee doel ik met name op de autowegen die ondanks dat het meestal zeer stil is, de auto’s niet harder rijden dan 60 à 70 km/h, terwijl je vaak wel harder mag. Ook op de snelwegen wordt relatief rustig gereden. Voor afstanden > 200 km, en dat is niet ongewoon in dit enorme land, kun je gerust een dag uittrekken. En ieder houdt zich eraan, maar dat kan er ook aan liggen dat dit gastvrije en fraaie land meer flitspalen dan inwoners lijkt te tellen… Bronnen; E.b., gids ANWB Zuid-Zweden.
Share

Comments

  1. Wat een leuk stukje Angele. Onze jongste zoon is naar Zweden geëmigreerd. Hij woont 35 kilometer boven Gotenburg in Alingsås op 8 minuten lopen van een prachtig meer. Hij en z’n vriendin voelen zich daar helemaal thuis.

    De boekhandel waar jij over schrijft vindt hij fantastisch. Hij is daar al 4 keer geweest. Ze hebben daar veel fantasy boeken en andere bizarre boeken. Er is daar ook een lunchcafé waar je bordspelletjes kan en mag spelen. Ze hebben 3 vestigingen door Zweden.

    Ystad ligt helemaal in het zuiden waar hij met de veerboot eraf kwam in Trelleborg.

    Ik heb hem meteen een bericht gestuurd over de Zweedse Stonehenge en Lund’s astronomische klok. Daar wist hij nog niet van.

    • Angele van Oosterom zegt

      Dank je Monique! Leuk om te horen dat je zoon en z’n vriendin het zo naar hun zin hebben in Zweden, en ook de SFB kennen! Trelleborg ken ik ook, toevallig kwam onze zoon op ‘visite’ deze zomer, via het veer vanaf Rostock naar Trelleborg, daar hebben we hem opgehaald. M.i. heeft in Zweden iedere stad echt z’n eigen karakter, Gotenburg en Lund vind ik wat gemoedelijker dan bijvoorbeeld Stockholm of Malmö. Maar zeker, het allermooist zijn de huizen aan/nabij de meren!:)

      Qua reizen blijven we meestal in het zuiden, daar we honden ‘aan boord’ hebben, die na een dag rijden wel genoeg hebben van de auto. Maar het eiland Ven/Tycho Brahe staat op de planning voor de volgende keer. Sowieso vind ik verder Scandinavië fantastisch, Noorwegen trekt iets minder, ben niet zo van de hoogte, en dit land is meer voor de fjord- en bergliefhebbers. Veel plezier voor je familie bij Ales Stenar en Lund!

Speak Your Mind

*