29 maart 2024

Webb heeft de verst verwijderde bolvormige sterrenhopen ooit waargenomen gefotografeerd

Credits: NASA, ESA, CSA, and STScI

Een Canadees team van sterrenkundigen – het zogeheten NIRISS Unbiased Cluster Survey (CANUCS) team – heeft met behulp van de James Webb Space Telescope (JWST, kortweg Webb) de verst verwijderde bolvormige sterrenhopen ooit waargenomen geïdentificeerd We kennen bolvormige sterrenhopen goed, want alle sterrenstelsels worden omgeven door deze bolvormige conclomeraten van wel miljoenen sterren, onze Melkweg kent ook zo’n 150 bolhopen, zoals ze kortweg worden genoemd. De bolhopen die Webb nu gefotografeerd heeft zijn te vinden op de bekende eerste Deep Field die Webb gemaakt heeft, die van de cluster SMACS 0723, welke op 12 juli werd gepresenteerd – hierboven zie je ‘m. Op die foto gemaakt in infraroodlicht zijn duizenden ver verwijderde sterrenstelsels te zien en eentje daarvan is wat ze het Sparkler stelsel noemen, ietsje linksonder te vinden van het grote wazige sterrenstelsel in het midden van de foto.

Credit: Canadian Space Agency with images from NASA, ESA, CSA, STScI; Mowla, Iyer et al. 2022.

Het Sparkler stelsel is eerder ook al door Hubble gefotografeerd en beide foto’s, dus ook van Webb, vind je hierboven. Het sterrenstelsel bevindt zich negen miljard lichtjaar van ons vandaan en het heeft z’n naam te danken aan de kleine geelrode puntjes om het stelsel heen – ‘sparkles’ zijn vonken. Er waren twee mogelijke verklaringen voor die opvallende lichtpuntjes: de ‘vonken’ waren ofwel jonge clusters die actief sterren vormen – geboren drie miljard jaar na de oerknal op het hoogtepunt van stervorming – of het waren oude bolvormige sterrenhopen, oude verzamelingen sterren uit de kindertijd van een strerrenstelsel, aanwijzingen bevattend van diens vroegste fasen van vorming en groei. Lamiya Mowla (University of Toronto) en haar team hebben twaalf van die vonken bestudeerd en vijf ervan blijken niet alleen bolhopen te zijn, maar ook nog eens de verst verwijderde bolhopen ooit waargenomen. Dat die bolhopen zó ver weg zo goed te zijn zijn met Webb komt doordat de cluster SMACS 0723, dat met een afstand van 4,24 miljard lichtjaar tussen de aarde en het Sparkler stelsel gelegen is, door z’n zwaartekrachtwerking zorgt voor kromming van de ruimte én versterking van het licht van het Sparkler stelsel en diens bolhopen. Door de natuurlijke zwaartekrachtlens wordt het licht van het Sparkler stelsel werd honderd keer versterkt.

Zo werkt een zwaartekrachtlens. Credit: NASA and ESA

Dat de vonken geen jonge clusters vol met stervorming zijn kon men zien dankzij het Canadese Near-Infrared Imager and Slitless Spectrograph (NIRISS) instrument aan boord van Webb, omdat men er geen emissielijn van zuurstof mee zag, een duidelijk kenmerk van zulke clusters.

Meer informatie is te vinden in het vakartikel van Lamiya Mowla et al. The Sparkler: Evolved High-redshift Globular Cluster Candidates Captured by JWSTThe Astrophysical Journal Letters, 2022; 937 (2): L35.

Bron: Dunlap.

Share

Comments

  1. Nu de Webb nog even kalibreren, men was blijkbaar iets te snel met de eerste publicaties, zie Nature van 28 september “bit of panic” .Revised instrument calibrations are bedevilling work on the distant Universe.
    https://www.nature.com/articles/d41586-022-03059-y

Speak Your Mind

*