Impressie van een TDE. Credit: DESY, Science Communication Lab
Ze worden Tidal Disruption Events (TDE’s) genoemd, dat sterren of planeten te dicht bij een zwart gat komen en dan in korte tijd worden verslonden. In oktober 2018 werd zo’n TDE waargenomen, dat was de TDE geheten AT~2018hyz (ASASSN-18zj). Een kleine ster, 1/10e van de massa van de zon, had zich iets te dicht bij een zwart gat begeven en dat werd hem fataal, hij werd in korte tijd door het zwarte gat opgeslokt dat alles 665 miljoen lichtjaar van de aarde vandaan. Maar wat blijkt nu uit een onderzoek dat een kleine drie jaar na dato werd uitgevoerd: het zwarte gat is weer restanten van de ster aan het uitspugen en wel met een snelheid van pakweg de helft van de lichtsnelheid. Hij heeft kennelijk niet alles verzwolgen, een deel komt weer naar buiten. Dat zwarte gaten na een TDE-maaltijd materiaal uitspugen in de vorm van ‘outflows’ is bekend en vaker waargenomen, maar niet pas na twee á drie jaar. Sterrenkundigen zeggen dan dat zwarte gaten slordige eters zijn en vaak boeren laten. Yvette Cendes (Harvard & Smithsonian) en haar team bestudeerden AT2018hyz in juni 2021 met de Very Large Array (VLA) in New Mexico en ze zagen dat het zwarte gat weer actief geworden was, ‘reanimated’ zoals ze het noemen. Daarop besloten ze om er meer instrumenten naar te laten kijken, te weten ALMA in Chili, MeerKAT in Zuid-Afrika, de Australian Telescope Compact Array in Australië, het Neil Gehrels Swift Observatorium en tenslotte de Chandra röntgen-ruimtetelescoop. En die bevestigden de VLA-waarnemingen. De snelheid van de outflow was ook opmerkelijk: normaal gesproken heeft het uitgestoten materiaal een snelheid van 1/10e van de lichtsnelheid, maar bij AT2018hyz is het de helft van de lichtsnelheid, dus veel groter. Ze willen nu verder gaan onderzoeken waarom het zo lang geduurd heeft voordat het zwarte gat met deze late boeren kwam en waarom ze zo’n grote snelheid hebben.
Working with @TheNRAO on their new automatic imaging pipeline on the VLA in New Mexico, and just got this image hot off the presses! Might not look like much but it’s a black hole that ate a star then burped out material at ~half the speed of light two years later (AT2018hyz). pic.twitter.com/pIa7qWjuPT
— Yvette Cendes (@whereisyvette) July 29, 2022
Hier het vakartikel over AT2018hyz, verschenen in The Astrophysical Journal. Bron: Harvard/CfA.
