29 maart 2024

Voor het eerst is de ‘collimatie’ van de straalstroom/jet van een quasar waargenomen

De straalstroom in de kern van quasar 3C 273. Rechts een optische foto gemaakt met Hubble. Credit: Hiroki Okino and Kazunori Akiyama; GMVA+ALMA and HSA images: Okino et al.; HST Image: ESA/Hubble & NASA

Sterrenkundigen zijn er in geslaagd om met een netwerk van telescopen voor het eerst de zogeheten ‘collimatie’ van de straalstroom of jet van een quasar waar te nemen. Collimatie is een bekende term in de kringen van de astrofotografie en het betekent dat een brede bundel van lichtdeeltjes versmald wordt, gecollimeerd zoals dat heet. Bij quasars ontspringt de straalstroom uit de kern waar zich een superzwaar zwart gat bevindt en daar gaat het om een gloeiend heet plasma van hoogenergetische deeltjes, die naar twee kanten de ruimte in worden gespuwd. Wat ze nu bij de bekende quasar 3C 273 hebben waargenomen is dat die straalstroom niet breder wordt en uitwaaierd, maar vlakbij de kern juist versmalt. Een internationaal team van sterrenkundigen onder leiding van Hiroki Okino (Universiteit van Tokio) heeft met drie grote netwerken van radiotelesopen de kern van 3C 273 gefotografeerd, te weten de Global Millimeter VLBI Array (GMVA), de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) en de High Sensitivity Array (HSA). Met een scheidend vermogen wat nooit eerder is bereikt wist men te kunnen zien dat de straalstroom ‘parabolisch’ versmalt en dat dit heel lang duurt, tot wel 10 miljoen keer de straal van de waarnemingshorizon van het zwarte gat, ver voorbij het gebied waar het superzware zwarte gat z’n gravitationele invloed heeft. Pas daarna  verbreed de straalstroom.

De straalstroom van 3C 273 waargenomen bij verschillende frekwenties. Credit: The Astrophysical Journal (2022). DOI: 10.3847/1538-4357/ac97e5

Dit duidt er op dat de collimatie van de straalstroom onafhankelijk is van het niveau van de activiteiten in het sterrenstelsel, wat een belangrijke aanwijzing is voor het ontrafelen van de innerlijke werking van straalstromen.

Meer informatie vind je in het vakartikel van Hiroki Okino et al, Collimation of the Relativistic Jet in the Quasar 3C 273The Astrophysical Journal (2022).

Bron: NAOJ.

Share

Speak Your Mind

*