Impressie van helleplaneet Janssen bij de ster Copernicus. Credit: ESA/Hubble, M. Kornmesser
Hij wordt ook wel de ‘helleplaneet’ genoemd, exoplaneet 55 Cnc e, die december 2015 na een wedstrijd georganiseerd door de Internationale Astronomische Unie de naam Janssen toegewezen kreeg, naar de Nederlandse opticien en telescoopbouwer Zacharias Janssen. De planeet werd in 2004 ontdekt en hij staat op 41 lichtjaar afstand van de aarde. Z’n bijnaam helleplaneet is niet voor niets: het kan er aan het oppervlak wel 2500 °C worden, zelfs aan de nachtzijde van de ster 55 Cnc (in 2015 hernoemd in ‘Copernicus’) vandaan, is het er gemiddeld zo’n 1370 °C – het oppervlak van de planeet is vermoedelijk één grote oceaan van vloeibaar lava, de kern zit tsjokvol met diamant. De vraag is hoe planeet Janssen, hetgeen toch een veel vriendelijker naam is, zo bloedje heet kan zijn geworden. Is het z’n korte afstand tot de ster, waar hij in slechts 18 uur omheen draait (afstand tussen ster en planeet: een schamele 2 miljoen km)?
Voorstelling van de bol van ster Copernicus en daarop geprojecteerd de baan van planeet 55 Ncn c, alias Janssen. Credit: L. Zhao et al./Nature Astronomy 2022
Nieuw onderzoek met de EXtreme PREcision Spectrometer (EXPRES) verbonden aan Lowell Observatory’s Lowell Discovery Telescope in Arizona (VS) heeft nu het antwoord verstrekt. Het blijkt inderdaad met de baan de Janssen te maken hebben om Copernicus, die wijkt af van de andere planeten bij deze ster, Galileo, Brahe, Lippershey, en Harriot. Janssen’s baan loopt namelijk ongeveer evenwijdig aan de evenaar van Copernicus, terwijl de andere planeten géén evenwijdige banen hebben. Lily Zhao (Flatiron Institute’s Center for Computational Astrophysics (CCA) in New York City) en haar team keken met EXPRESS naar het planetensysteem rond Copernicus en konden toen de exacte banen bepalen.
En hoppa, nog een impressie van Janssen en Copernicus. Credit: Lucy Reading-Ikkanda/Simons Foundation
Men denkt dat Janssen ooit ook een niet-parallelle baan om Copernicus moet hebben gehad en dat hij toen ook verder van de ster afstond. Met een massa van acht aardmassa’s is Janssen een zogeheten super-Aarde. Maar twee andere planeten in het stelsel zijn nog veel zwaarder. Brahe en Harriot, die zijn pakweg 50 aardmassa’s zwaar. Vermoedelijk heeft Janssen als gevolg van interacties met die twee zwaargewichten een baan gekregen die dichterbij Copernicus ligt en die toen ook nog in inclinatie wijzigde, zodat ze min of meer evenwijdig werden.
Daarbij is ook de ster zelf van invloed geweest: die draait zo snel rond z’n as dat hij aan de evenaar wal uitpuilt en de zwaartekracht daar sterker is dan bij de polen. Ook die asymmetrie werd gemerkt door Janssen. Het is door een combinatie van dit alles dat de planeet zo heet kon worden.
Meer informatie vind je in het vakartikel van Lily Zhao et al, Measured spin–orbit alignment of ultra-short-period super-Earth 55 Cancri e, Nature Astronomy (2022).
Bron: Phys.org.
Speak Your Mind