28 maart 2024

Astronieuws-hoogtepunten 2022! Godspeed 2023!

Impressie Kepler-138 systeem. credits: SETI  / Danielle Futselaar.

Het jaar 2022 was weer, heel letterlijk, een bewogen jaartje, op het gebied van ruimtevaart en astronomie. ‘Wat vond je nu de ‘astro-gebeurtenis’ van het jaar?’ werd mij onlangs gevraagd. In een split-second ben ik dan toch geneigd om de recente Artemis-1 maanmissie van NASA te noemen, maar de keus is m.i. heel lastig daar er dit jaar veel zeer bijzondere ruimtevaartmissies en kosmische gebeurtenissen waren. Een heel kleine greep; in september j.l. werd de asteroïde-afbuigsingsmissie DART gelanceerd, deze verliep succesvol, en China voltooide dit jaar zijn ruimtestation Tiangong 3 met de Wentian en Mengtianmodules. Meer recent is de eerste Arabische maanmissie ooit gelanceerd met aan boord de maanrover ‘Rashid’ van de Verenigde Arabische Emiraten, en een Japanse maanlander. Verder waren er de adembenemende foto’s van de ‘Zuilen der Schepping’, genomen door de James Webb ruimtetelescoop, en ook was er veel, in mijn ogen zeer boeiend nieuws, over nieuw ontdekte exoplaneet-‘waterwerelden’. De meest bijzondere gebeurtenissen en missies zijn in Astroblogs vastgelegd, het merendeel van Arie’s hand, en zo’n zestigtal dit jaar van mijn hand.

‘The Way of Water’ ofwel de heilige graal in de zoektocht naar buitenaards leven
De nieuwe scifi film Avatar 2 draagt ‘The Way of Water’ als subtitel (de film ging in Londen in première op 6 december j.l.). De titel is intrigerend in mijn ogen, daar ‘volg-de-weg-van-het-water’ door wetenschappers gebruikt wordt om naar buitenaards leven te speuren. Water is een essentieel ingrediënt in deze grote, vaak ook ‘Heilige Graal’-genoemde, zoektocht, naar ‘leven-zoals-wij-dat-kennen’, en planetair onderzoekers doen hun uiterste best om exoplaneten met positieve tekenen van water te vinden, of, op zijn minst, exoplaneten te vinden met de juiste omstandigheden waarin vloeibaar water zou kunnen bestaan. Met deze eindejaarsblog heb ik even enkele jaren terug in de tijd gebladerd naar publicaties over waterwerelden buiten het zonnestelsel. Inmiddels zijn er anno 2022, ruim 5000 exoplaneten ontdekt, en wordt er steeds meer bekend over deze zogenoemde waterwerelden, zie bijvoorbeeld ook hier.  En zie ook o.a. Arie’s meest recente blog over dit onderwerp.

Exoplaneet TOI 1452b Credits; Benoit Gougeon, Université de Montréal.

En om even in de sfeer van ‘volg-het-water’ te blijven; op 21 augustus 2018 schreef ik de blog getiteld ‘Meer waterwerelden onder exoplaneten‘, waarin gesteld werd dat waterwerelden voorbij het zonnestelsel vaker voorkomen dan door onderzoekers eerder werd aangenomen. Uit onderzoek o.l.v. prof Li Zeng (Harvard) bleek dat ongeveer 35 procent van alle bekende exoplaneten die twee tot vier keer zo groot zijn dan de Aarde, waterrijk zouden moeten zijn. Deze verre waterwerelden zijn waarschijnlijk gevormd op dezelfde manier als de kernen van reuzeplaneten als Jupiter, Saturnus en Uranus. Op 11 september 2019 schreef Arie over de exoplaneet K2-18b; “Er is eindelijk een exoplaneet ontdekt in de leefbare zone waar ook daadwerkelijk water is gevonden, in ieder geval waterdamp, en mogelijk zelfs vloeibaar water.” Een deel van de gevonden exoplaneten bevindt zich in de zogeheten ‘leefbare zone’ (Eng. ‘Goldilocks zone), van de moederster, de zone waar de temperatuur hoog genoeg is voor vloeibaar water. En op 21 oktober 2020 schreef ik over de ontdekking van een kolossale waterwereld; een exoplaneet die mogelijk 80 x meer water bevat dan onze Aarde en een zeer diepe oceaan bezit. Verder hebben Canadese onderzoekers dit jaar gepubliceerd over de mogelijk zeer waterrijke exoplaneet TOI-1452b, deze exoplaneet staat op ‘slechts’ 100 lichtjaar van de Aarde. De exoplaneet draait om zijn moederster (van een binair systeem), dat zich bevindt in het sterrenbeeld Draak. zie ook de onderzoekspublicatie in The Astronomical Journal,

En tot slot nog even aangestipt, Arie’s recente Astroblog over de ontdekking van twee exoplaneten die mogelijk voor het grootste gedeelte bestaan uit water. Het onderzoeksteam van het Trottier Institute for Research on Exoplanets (iREx), vond het tweetal mogelijke waterwerelden bij de rode dwergster Kepler-138 (zie foto boven), die op 218 lichtjaar afstand van de Aarde staat. Uit gecombineerde data van de Kepler-, Hubble- en Spitzer-telescopen concludeerde het team dat zowel Kepler-138c als Kepler-138d veel water zouden moeten bevatten.

Impressie van Cassini die door de waterpluimen van Enceladus vliegt, credits: NASA/JPL-Caltech

Nieuw onderzoek naar leven in de waterpluimen van Enceladus en Europa
NASA heeft dit jaar een nieuw instrument gepresenteerd ontworpen om autonoom leven ‘leven-zoals-wij-dat-kennen’ te kunnen gaan detecteren in de pluimen van waterdamp op enkele manen in ons zonnestelsel. IJzige manen zoals Enceladus (maan van Saturnus), en Jupiter’s Europa, worden door onderzoekers als lang aangewezen als ’toplocaties’ in het zonnestelsel waar leven zou kunnen bestaan. De bovengenoemde manen hebben beiden verborgen oceanen van vloeibaar water met potentieel bewoonbare omstandigheden onder hun ijzige ‘verpakking’, maar het zal lastig zijn om deze oceanen door het dikke ijspak te bereiken.

NASA wil monsters gaan nemen van de waterdamppluimen van Enceladus en Europa. De pluimen werden in 2006 met behulp van data van de Cassini-sonde ontdekt. Het nieuwe instrument ‘Ocean Worlds Life Surveyor’ (OWLS), gaat autonoom watermonsters verzamelen en analyseren (m.b.v. een achttal instrumenten), terwijl ze door de pluimen vliegt van Enceladus. Het doel is te zoeken naar micro-organismen die de geisers mogelijk de ruimte in hebben gespoten. Cassini vloog wel door deze pluimen, maar bezat geen instrument voor onderzoek naar potentieel leven in de pluimen. Elke toekomstige missie met OWLS zou anders zijn, meent het JPL-ontwerpteam. Vanwege de grote afstanden die de Aarde van Saturnus en Jupiter scheiden, is de bandbreedte voor het terugzenden van gegevens laag. Daarom moet OWLS grote hoeveelheden gegevens gaan verzamelen, deze autonoom analyseren en dan alleen de relevante resultaten terugsturen naar de Aarde. zie hier de publicatie van NASA over OWLS. Voor de JUICE en de Europa-clipper missies komt OWLS te laat, maar voorgestelde projecten zijn ‘Orbitlander’ en de Enceladus-missie van Breakthrough Initiatives.

Mono Lake, credits; Ron Reiring, 2008, wikimedia commons

Testen met OWLS in het extreem zoute Mono Lake in Californië, waarvan wetenschappers denken dat het niet al te veel lijkt op de zoute wateren van de oceanen van Europa en Enceladus, hebben met succes het leven in het Californische meer ‘ontdekt’. Geminiaturiseerd is OWLS klaar om de ijzige manen te onderzoeken, aldus de ontwerpers van OWLS.
Voor mij, ik hou een bescheiden blogpauze tot eind dit jaar, i.v.m. een klusreces. Rest mij nog met deze eindejaarsblog alle lezers en auteurs van Astroblogs een zeer voorspoedig en ‘Astronieuwsrijk’ 2023 toe te wensen! Met een virtueel glas Aards levenselixer, genaamd ‘bubblewater’! Bronnen; Space.com, NASA/JPL, UniverseToday, FilmTotaal
Share

Comments

  1. jan brandt zegt

    Mooi astronomisch jaaroverzicht, Angele…enne…zou het wellicht een idee’tje zijn om nog een decemberlijstje op AB te introduceren en wel in de vorm van de astroblogs Astrogebeurtenissen Top 3 (of meer)?? Ik vind die muzikale astro top 25 hartstikke leuk maar mijn hoofd wil gewoon geen muziektitels ophoesten…MAAR….wat astrogebeurtenissen betreft is dat heel anders:op 1….Artemis 1…op 2…mijn eerste eigen sterspectrum….op 3…die gedeeltelijk zonsverduistering…..op 4….lancering JSWT…..op 5…De Orionnevel door mijn 40cm dobson tijdens de meest recente kraakheldere steenkoude winternacht.
    Wie volgt met zijn/haar eigen astrogebeurtenissen Top 5??

    • Jan, je hebt een heel goed punt. Op een gegeven moment zie je dezelfde titels voorbijkomen. Ik vind het een goed idee om een astrogebeurtenis top 3 of meer te bedenken. Jij vindt je eigen sterspectrum bijvoorbeeld wel een aanrader. In mijn geval was de ballonvaart die ik mijn man voor zijn verjaardag gaf een geweldige ervaring die ik niet gauw zal vergeten in positieve zin. Hij moest wel even slikken toen ik ermee kwam (hihi) Hij zei meteen dat als ik het in mijn hoofd haal om te gaan parachutespringen ik alleen moest gaan. Hmm, dan toch maar een keer een helikoptervlucht?

      Misschien een idee om een top 10 van astrobloggers in een overzicht te zetten. Mooie items wat astrobloggers opmerkelijk vonden of zelf hebben meegemaakt. Parachutespringers, zweefvliegers, of een spectaculaire landing of landingsplaats.
      Hier onze ballonvaartbelevenis. Ik kan het iedereen aanraden. Ook mensen met hoogtevrees omdat het heel veilig en natuurlijk aanvoelt 😉

  2. Angele van Oosterom zegt

    Hey Jan, leuk idee, een astrotop-xx van het jaar! (slechts 1 op de zoveel van eigen werk natuurlijk hè, 🙂 Het was m.i. meer dat er zoveel bijzonders was dit jaar dat ik aan zo’n lijstje moest denken. Maar afijn, het is ook lastig een keus te maken. En ehm, JWST was een ietsje eerder, 25 december 2021…(maar een kniesoor enz….)
    https://en.wikipedia.org/wiki/James_Webb_Space_Telescope

    Deze blijf ik toch ook zeer bijzonder, zoniet ongelooflijk, vinden;
    https://www.astroblogs.nl/2022/10/26/extremofiele-organismen-kunnen-honderden-miljoenen-jaren-in-de-marsbodem-overleven/

Speak Your Mind

*