Met de James Webb Space Telescope (JWST, kortweg Webb) zijn ver verwijderde sterrenstelsels waargenomen, die erg jong blijken te zijn en die veel gelijkenis tonen met de zogeheten ‘groene erwten’, zeldzame sterrenstelsels in het meer nabije heelal die groen van kleur zijn, hetgeen te maken heeft met een sterke emissielijn van zuurstof (OIII bij een golflengte van 500,7 nm). James Rhoads (NASA’s Goddard Space Flight Center in Greenbelt, Maryland) en z’n team deden de waarnemingen met Webb en wat ze zagen waren drie zeer ‘primitieve’ sterrenstelsels, d.w.z sterrenstelsels in de vroegst mogelijke fase van hun evolutie. De resultaten van hun waarnemingen presenteerden ze op de 241e bijeenkomst van de American Astronomical Society in Seattle, welke deze week wordt gehouden. Over die groene erwten (Engels: green peas) heb ik het vaker gehad, ze zijn een ontdekking van de Galaxy Zoo, waar vrijwilligers aan mee doen, zoals de Belgische Els Baeten. Wat Rhoads en z’n collegae zagen waren geen groene erweten, maar rode erwten, zelf spreken ze van ‘vroege erwten’, je ziet ze op de foto hierboven weergegeven. Hieronder zie je een vergelijking van een groene en een vroege erwt.
Beiden zijn ongeveer 5000 lichtjaar in diameter, dat is ongeveer 5% van de grootte van de melkweg. Alle vroege erwten zijn gevonden op de foto van SMACS 0723, de cluster van duizenden sterrenstelsels, die zo massief is dat de ruimte er om heen wordt gekromd en het licht van objecten ver achter de cluster gelegen (zoals de vroege erwten) versterkt wordt en daarmee zichtbaar voor Webb. In de erwt-stelsels is er een erg hoge productie van nieuwe sterren, in beide varianten. Omdat de groene erwten veel dichterbij staan dan de vroege erwten kunnen ze gemakkelijker bestudeerd worden en dat geeft meer inzicht in de eigenschappen van de vroege erwten. In de vroege erwtstelsels, die al 13,1 miljard jaar geleden bestonden (toen het heelal 5% van z’n huidige leeftijd had) kon men met het Near-Infrared Spectrograph (NIRSpec) instrument van Webb in de spectra de lijnen van zuurstof, neon en waterstof herkennen en dat leverde een sterke gelijkenis op met de spectra van de groene erwten (zie de afbeelding hieronder).
Meer informatie vind je in het vakartikel van James E. Rhoads et al, Finding Peas in the Early Universe with JWST, The Astrophysical Journal Letters (2023).
Bron: Phys.org.