29 maart 2024

Webb neemt in het vroege heelal compacte structuren van sterrenhopen waar, de zogeheten klonten

Credit: NASA, ESA, CSA, STScI

Sterrenkundigen van de Universiteit van Stockholm zijn er in geslaagd om met behulp van de Webb ruimtetelescoop compacte structuren van sterrenhopen waar te nemen in het vroege heelal, de zogeheten klonten (Engels: clumps). Eén van de allereerste objecten waar Webb vorig jaar kort na de wetenschappelijke ingebruikname naar keek was de cluster SMACS0723, welke vier miljard lichtjaar van ons verwijderd is. Door de massa van de cluster werkt deze als een zwaartekrachtlens, een effect dat al in 1915 voorspeld werd door Albert Einstein op grond van zijn Algemene relativiteitstheorie. Dakzij die natuurlijke lenswerking wordt het licht van sterrenstelsels op de achtergrond van SMACS0723 verbogen én versterkt en dat maakt het mogelijk deze stelsels, die voorkwamen in het vroege heelal (tot een miljard jaar na de oerknal) in detail te bestuderen. Zodoende was men in staat om op de foto die Webb van SMACS0723 heeft gemaakt vijf sterrenstelsels uit het vroege heelal te identificeren (zie de afbeelding bovenaan). Eén van die stelsels is het Sparklerstelsel, waar ik het eerder deze week ook al over had.

Dankzij de waarnemingen van met Webb was men in staat om in de vijf sterrenstelsels – de verst verwijderde ervan kwam al voor toen het heelal nog maar 680 miljoen jaar oud was – stellaire groepen te detecteren, zeer compacte structuren binnen de sterrenstelsels, structuren die ze ‘klonten’ hebben genoemd. Dankzij deze waarnemingen konden de onderzoekers het verband bestuderen tussen de vorming van klonten en evolutie en de groei van sterrenstelsels een paar miljoen jaar na de oerknal. Specifiek voor de twee sterrenstelsels Sparklerstelsel en het Vuurwerkstelsel (Firework galaxy) heeft men gezien dat de kleur en lokatie van de sterren in de klonten wijzen op botsingen van stelsels die hebben plaatsgevonden.

Meer informatie vind je in het vakartikel “Star formation at the smallest scales; A JWST study of the clump populations in SMACS0723” dat gepubliceerd is in de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

Dit artikel zit achter een paywall. Link naar de gratis versie vind je in de tweet hierboven. Bron: Universiteit van Stockholm.

Share

Comments

  1. “(Dankzij deze waarnemingen konden de onderzoekers het verband bestuderen tussen de vorming van klonten en evolutie en de groei van sterrenstelsels) een paar miljoen jaar na de oerknal.”

    Bedoel je niet: een paar honderd miljoen jaar na de oerknal? Verder kijken we toch niet terug, zelfs met zwaartekrachtlenzen.

    • Ja ik heb daar mee geworsteld. In de bron wordt gesproken van een paar miljoen jaar (“These observations allowed the researchers to study the link between clump formation and evolution and galaxy growth a few million years after the Big Bang“) en ik vond dat gelijk al vreemd. Maar in het vakartikel staat ook iets over de ouderdom van de klonten (“The ages of some of the compact clusters are between 1 and 4 Gyr“) en als je dan kijkt wanneer die vijf stelsels bestonden en je trekt daar die geschatte leeftijd van af dan kom je dicht tegen de oerknal aan. Ik laat het maar even zo staan, al heb ik ook zo mijn twijfels er over.

    • Mijn interpretatie: dankzij de waarnemingen aan SMACS0723 kon men het verband etc… bestuderen in een tijdsperiode een paar miljoen jaar na de BB. Men doet dus niets anders dan die info in een model terug te extrapoleren naar een tijdsperiode die niet waarneembaar is om die klonten c.q. evolutie te verklaren. Met de CBM doen we feitelijk precies hetzelfde.

      • CMB, neem ik aan, Cosmic Microwave Background. Dat we daar “feitelijk precies hetzelfde” zouden doen, lijkt me niet, maar het is me niet helemaal duidelijk of jouw interpretatie (van “These observations … a few million years after the Big Bang”) klopt, of zelfs hoe die überhaupt moet worden begrepen, en dus laat ik het daarbij.

  2. Volgens mij gaat het paper helemaal niet over waarnemingen van objecten een paar miljoen jaar na de BB en er wordt al helemaal niet naartoe gerekend.
    Die betreffende zin is volgens mij een foute uitleg van de schrijver van het nieuwsbericht op de SU website. Wanneer het in het paper over miljoenen jaren gaat, is het telkens bedoeld als tijdsduur en niet als enig moment in de tijd.

    • Ze hebben in Zweden je bericht gelezen June, de hele website van de Universiteit Stockholm is dankzij jou nu uit de lucht gehaald 😀 zie niet: https://www.su.se/cmlink/stockholm-university

      • 🙂 O wow, iets wat ik schreef had invloed! Ik weet niet hoe precies, maar gegeven paarden enzo. I’ll take it.

        ps. “zie niet” Dit zinnetje is veel ingewikkelder dan het zo lijkt en ik hoop dat ik de paradox voor maandag heb opgelost (zonder het heelal uit de lucht te halen). Anders meld ik me ziek. Dank hiervoor 🙁

Laat een antwoord achter aan June Reactie annuleren

*