29 maart 2024

Zware babyster ontdekt vlakbij Sgr A*, het superzware zwarte gat van het Melkwegstelsel

Zoekkaartje van het centrum van de Melkweg met in twee uitvergrotingen X3a aangegeven. Credit: The Astrophysical Journal (2023). DOI: 10.3847/1538-4357/aca977

Het lijkt niet te kunnen, maar het is er toch: sterrenkundigen hebben vlakbij Sagittarius A* (kortweg Sgr A*), het superzware zwarte gat in het centrum van het Melkwegstelsel, een zware babyster ontdekt, een zeer jonge stellair object (Engels: Young Stellar Object, YSO) dat nog in de fase van formatie zit. Babyster X3a, zo wordt ‘ie genoemd, is nog maar enkele tienduizenden jaren oud, de mensheid is al ouder. Dat er zo dichtbij Sgr A* een ster kan ontstaan hadden sterrenkundigen niet verwacht – het gebied kenmerkt zich door sterke dynamische gravitationele krachten en sterke röntgen- en UV-straling, allemaal niet bevordelijk voor het ontstaan van een ster. En toch is ‘ie er! Een team van sterrenkundigen onder leiding van Florian Peißker ontdekte hem, een team dat al vaker sterren vlakbij Sgr A* heeft ontdekt. X3a heeft een massa tussen de 10 en 15 zonsmassa en hij maakt vermoedelijk deel uit van IRS 13, een groepje sterren dat iets verder van Sgr A* vandaan staat (zie ook de foto hierboven).

Babyster X3a en zijn omhulsel, de wolk X3. Credit: Florian Peißker

Rondom Sgr A* zijn vele zogeheten S-sterren te vinden, zoals S4716, die in slechts vier jaar tijd om Sgr A* draait en wel met een gemiddelde snelheid van 8.000 km/s. Maar lange tijd dachten sterrenkundigen dat dat altijd oude, ontwikkelde sterren waren, die in de buurt van Sgr A* waren beland door de drukke dynamische processen in het centrum van de Melkweg. Maar twintig jaar geleden werden voor het eerst ook jonge sterren bij Sgr A ontdekt en nu is daar een nieuw voorbeeld van, X3a. Sterrenkundigen spreken daarom van een ‘paradox van de jeugd’, waarom in die ‘vijandige omgeving’ toch jonge sterren kunnen ontstaan.

Het centrum van de Melkweg, dat 27.000 lichtjaar van ons vandaan staat. Credit: Florian Peißker

Mogelijk is er op enkele lichtjaren afstand van Sgr A* een gebied waar het toch veilig genoeg is voor sterren om te ontstaan, een ring van gas en stof die koud is en die genoeg bescherming biedt tegen de schadelijke straling van Sgr A*. X3a wordt ook nog omgeven door een cocon van gas en stof, met het uiterlijk van een komeet, X3 geheten. Mogelijk is X3a in die beschermende ring ontstaan en daarna dichterbij Sgr A* terechtgekomen.

Meer informatie vind je in het vakartikel van Florian Peißker et al, X3: A High-mass Young Stellar Object Close to the Supermassive Black Hole Sgr A*The Astrophysical Journal (2023).

Bron: Universiteit van Keulen.

Share

Speak Your Mind

*