29 maart 2024

Rukwinden rondom een verafgelegen neutronenster in kaart gebracht

Impressie van het Hercules X-1 systeem. Credit: Jose-Luis Olivares, MIT. Based on an image of Hercules X-1 by D. Klochkov, European Space Agency.

Sterrenkundigen zijn er in geslaagd om van de accretieschijf rondom een neutronenster een tweedimensionaal beeld te maken van de rukwinden in die schijf. Het team van sterrenkundigen is van het bekende Massachusetts Institute of Technology (MIT) en het staat onder leiding van Peter Kosec. Met twee röntgen-ruimtetelescopen, ESA’s XMM-Newton en NASA’s Chandra, hebben ze de röntgendubbelster Hercules X-1 (a.k.a. 4U1656+35) waargenomen, een binair systeem op 21.530 lichtjaar afstand waar van een op de zon lijkende ster materie stroomt naar een neutronenster. Die materie komt in een snel ronddraaiende accretieschijf bij de neutronenster terecht, waar het sterk wordt verhit en de materie dan röntgenstraling uitzendt. De accretieschijf rondom Hercules X-1 heeft nog een eigenaardigheid, want hij heeft een precessie, dat wil zeggen dat hij wat wiebelt en wel met een periode van 35 dagen. Het is dankzij die wiebel dat de MIT-sterrenkundigen met de twee telescopen met perspectief op de schijf konden kijken en zo waren ze in staat om de snelheid van de winden te meten, hetgeen een tweedimensionale kaart van die winden opleverde. Zo kreeg men informatie over de vertikale vorm en structuur van de winden in de schijf en van de snelheden, die enkele honderden km’s per seconde bedragen, da’s gematigd snel voor accretieschijven.

Een andere impressie van zo’n röntgendubbelster, deze met straalstromen. Credit: NASA.

Accretieschijven komen voor bij röntgendubbelsterren bij zwarte gaten en neutronensterren, als er materie naar de extreem compacte objecten stroomt. Dat kan ook het geval zijn bij superzware zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels en omdat die laatste categorie de sterrenstelsels compleet kan beïnvloeden willen sterrenkundigen graag meer te weten komen over de accretieschijven. verder onderzoek moet duidelijk maken hoe de winden precies tot stand komen. Mogelijk dat magetische velden of de extreme straling van de neutronenster daar een rol bij spelen (dat laatste uiteraard alleen als het een röntgen-neutronenster betreft). In Nature Astronomy verscheen dit vakartikel over het onderzoek aan Hercules X-1. Bron: MIT.

Share

Speak Your Mind

*