De H in M84. Credit: X-ray: NASA/CXC/Princeton Univ/C. Bambic et al.; Optical: SDSS; Radio: NSF/NRAO/VLA/ESO; Image processing: NASA/CXC/SAO/N.Wolk
M84 (Messier 84 / NGC 4374) is een elliptisch sterrenstelsel in het sterrenbeeld Maagd (Virgo), 55 miljoen lichtjaar verderop. Het stelsel is waargenomen met NASA’s Chandra röntgen-ruimtetelescoop en de Karl G. Jansky Very Large Array (VLA) radiotelescoop op aarde. In het sterrenstelsel bevindt zich heet gas, miljoenen graden heet. De Chandra-waarnemingen laten zien dat er in het stelsel iets bijzonders plaatsvindt: in het centrum van M84 bevindt zich een superzwaar zwart gat en de twee straalstromen (of jets) die vanuit dat zwarte gat met grote snelheid naar twee tegenovergestelde punten de ruimte in bewegen hebben twee grote gaten in dat hete gas geschoten.
De gelabelde versie van de H in M84. Credit: X-ray: NASA/CXC/Princeton Univ/C. Bambic et al.; Optical: SDSS; Radio: NSF/NRAO/VLA/ESO; Image processing: NASA/CXC/SAO/N.Wolk
Dat heeft er voor gezorgd dat er in röntgenstraling een enorme ‘H’ zichtbaar is in M84, een H die je met enige fantasie kunt zien als de H van Heet en Hééél groot. Het is natuurlijk maar wat je er in wilt zien, het is iets dat bekend staat als pareidolia – het komt hier op de Astroblogs vaker langs. De H en de gaten ertussen zijn zo’n 40.000 lichtjaar groot, da’s pakweg de helft van de Melkweg.
Credit: X-ray: NASA/CXC/Princeton Univ/C. Bambic et al.; Optical: SDSS; Radio: NSF/NRAO/VLA/ESO; Image processing: NASA/CXC/SAO/N.Wolk
Sterrenkundigen bestuderen M84 om te kijken welke invloed straalstromen van superzware zwarte gaten kunnen hebben op het omringende sterrenstelsel. Men schat in dat er vanaf de noordkant, waar één van de straalstromen naar toe gaat, zo’n 500 aardmassa per jaar aan materie naar het zwarte gat toestroomt. Vanaf de oost- en westkant moet zelfs vier keer zo veel materie toestromen. Mogelijk dat de gaten in het gas naast de straalstromen er voor zorgen dat gas wordt opgetild, zodat er netto in die richting minder materie toestroomt. In de compositie-afbeelding hierboven zie je linksonder een gestreepte cirkel om het zwarte gat heen. Dat is de grens van de zogeheten Bondi accretie, genoemd naar de sterrenkundige Herman Bondi, waar materie vanuit alle kanten in gelijke mate in het zwarte gat gaat vallen. In M84 is er géén sprake van daadwerkelijke Bondi accretie, omdat materie niet van alle kanten in gelijke mate in het zwarte gat valt.
Meer informatie over de waarnemingen met Chandra en VLA aan M84 vind je in dit vakartikel, verschenen in The Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Bron: Chandra.
Speak Your Mind