De nagloed van de ‘Brightest of All Time’ in röntgenlicht. Credit: NASA/Swift/A. Beardmore (University of Leicester)
Over de gammaflitser GRB 221009A heb ik hier vaker geschreven, lees deze serie erover. GRB 221009A vormde de ‘Brightest of All Time’ (BOAT), de helderste explosie in het heelal ooit waargenomen. Op 22 oktober 2022 vond die plaats en wel in een sterrenstelsel op 2,4 miljard lichtjaar afstand. Een zware ster explodeerde en blies z’n buitenlagen weg, de kern implodeerde tot zwart gat, een enorme stoot aan gammastraling uitstralend. Op zich is dat allemaal niet zo bijzonder, dus wat maakte nou dat GRB 221009A zo enorm helder was, dat de Fermi gammatelescoop zelfs verzadigd werd omdat fotonen van meer dan 100 GeV de sensoren deden overbelichten? Op die interessante vraag heeft een team van sterrenkundigen onder leiding van Brendan O’Connor (University of Maryland en de George Washington University in Washington) antwoord proberen te geven. De explosie werd in alle delen van het spectrum waargenomen, van radiolicht tot gammastraling, dus er was een breed palet aan waarnemingen dat de onderzoekers konden bestuderen. Uitkomst is dat ze denken dat de explosie om twee redenen zo enorm helder was: de jet of straalstroom van de gammaflitser was direct op de aarde gericht en bij de explosie werd een grote hoeveelheid materiaal van de ster de ruimte in geslingerd. Er was sprake van een nauwe, sterk geconcentreerde bundel, binnen een grotere uitstroom van gas, hoewel de rand van deze jet niet duidelijk kon worden bepaald. Die grotere uitstroom was de materie van de buitenlagen van de ster, waar de smalle jet zich een weg doorheen baande. Dat laatste zorgde er voor dat zich een boeggolf van gas vormde en dat allemaal exact in de richting van de aarde (hetgeen gelukkig door de enorme afstand geen effect op de aarde had). Men denkt dat andere heldere gammaflitsers ook een jet hadden die recht op de aarde waren gericht en dat dat hen onderscheid van de minder heldere gammaflitsers.
De nagloed van de gammaflitser in IR én het moederstelsel, gefotografeerd met Webb’s NIRCam op 22 april 2023. Credit: ESA/NASA/CC BY-SA 4.0
Meer informatie vind je in het vakartikel van Brendan O’Connor et al. A structured jet explains the extreme GRB 221009A. Science Advances, 2023; 9 (23).
Bron: Universiteit van Bath.
